ΑΧΩΡΙΣΤΑ ΜΟΡΙΑ
ΑΧΩΡΙΣΤΑ ΜΟΡΙΑ
Λαϊκά αχώριστα μόρια
Λαϊκά αχώριστα μόρια
- Το στερητικό α- ή αν-(μπροστά από φωνήεν) ή ανά(δεν πρέπει να συγχέουμε το λαϊκό αχώριστο μόριο ανα- με την αρχαία πρόθεση ανά που επίσης λειτουργεί ως αχώριστο μόριο) : δηλώνει άρνηση, στέρηση, έλλειψη ή το αντίθετο από αυτό που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη: άκακος, αξέχαστος, αχάριστος, ανάξιος, ανέλπιστος, αναβροχιά, αναδουλειά.
- ξε-: δηλώνει: α) έξω: ξεπορτίζω β)πολύ: ξεκουφαίνω γ) εντελώς: ξεπουλώ δ)αντίθετη ενέργεια από αυτή που δηλώνει το β μέρος της λέξης: ξεβάφω ε)τέλος μιας κατάστασης: ξεμεθώ στ)αφαίρεση του αντικειμένου που δηλώνει το β μέρος της λέξης: ξεκάλτσωτος ζ) σιγά-σιγά: ξεγλιστρώ η) περνώ χρονικό διάστημα: ξενυχτώ, ξεκαλοκαιριάζω
- αμφι-: δηλώνει: α) κάτι που βρίσκεται και στις δύο πλευρές: αμφίβιο, αμφίπλευρος β) για καταστάσεις που δεν είναι ξεκάθαρο προς τα που κλίνουν: αμφιταλαντεύομαι
- αρχι-: δηλώνει: πρωτείο, ανωτερότητα, υπεροχή: αρχιστράτηγος, αρχιεπίσκοπος, αρχισυντάκτης
- ανα- : δηλώνει: α)πάνω: ανασηκώνω, αναπηδώ β)πάλι: αναγέννηση γ) επιτατική ή υποκοριστική σημασία: ανακράζω, ανάλαφρος
- δια-(δι-): δηλώνει: α)κίνηση διαμέσου: διαβαίνω β)μοιρασιά: διανέμω γ)χωρισμό: διαίρεση δ)ανταγωνισμό: διαγωνίζομαι ε)χρονική διάρκεια: διαμένω, διανυκτερεύω στ) παντού: διαλαλώ ζ)σχέση μεταξύ πραγμάτων: διαπροσωπικός η) διάλυση: διαλύω θ)εξέλιξη, διαδικασία, κατάσταση: διαμόρφωση, διάγνωση ι)επιτατική σημασία: διαφθείρω
- διχο-: δηλώνει: διαίρεση σε δύο: διχογνωμία, διχοτόμος
- δυσ- : δηλώνει: α) κάτι κακό, άσχημο: δύστυχος, β) τη δυσκολία σε κάτι: δυσκίνητος
- εισ- : δηλώνει: κίνηση προς τα μέσα: εισβάλλω, είσοδος
- εκ-,εξ-: δηλώνει: α)την κίνηση προς τα έξω: έξοδος, εξέχω β) αλλαγή: εξελληνισμός, εκδημοκρατισμός γ)πολύ: έκπληκτος, έκθαμβος δ)αφαίρεση: εξάτμιση
- εν-(εμ-,εγ-,ερ-,ελ-): δηλώνει: α)το μέσα: εντάσσω, εγχώριος β)ένταξη σε μια κατάσταση: έγγαμος γ) επίταση: έναστρος
- επί- (επ-,εφ-): δηλώνει:α)επάνω: επίγειος β)προσθήκη, επίταση: επιταχύνω γ) χρόνος: επίλογος, εφήμερος δ) το τέλος μιας διαδικασίας: επισφραγίζω ε) εχθρική διάθεση:επιτίθεμαι
- ημι-: δηλώνει: το μισό: ημίθεος, ημισφαίριο
- περι-: δηλώνει: α)το γύρω-γύρω: περικυκλώνω β)κίνηση κυκλική ή χωρίς συγκεκριμένη κατεύθυνση : περιστρέφω, περιπλανιέμαι γ) επίταση : περίφημος δ) φροντίδα: περιποιούμαι ε) αδιαφορία: περιφρονώ στ) έχω μέσα: περιέχω
- συν- (συγ-, συλ-, συμ-, συρ-, συ-, συσ-): δηλώνει: α)το μαζί: συνένοχος, συνοδηγός β) ένωση, συγκέντρωση: σύνδεση, συλλαλητήριο γ) επίταση: συνταράσσω, συνεπαίρνω
- υπό- (υπ-, υφ-): δηλώνει: α)κάτω από: υπόγειο, υπόστεγο β)το πρόσωπο που βρίσκεται κάτω από την εξουσία κάποιου: υπόδουλος γ) το πρόσωπο που ιεραρχικά είναι κατώτερο από κάποιο άλλο: υποδιευθυντής δ) κρυφή κίνηση: υποδηλώνω, υποκινώ ε)πίσω: υποχωρώ στ)συνοδεία: υπόκρουση ζ)υποδιαίρεση: υποκατάστημα η)κάτι που βρίσκεται σε μικρότερο βαθμό ή σε χαμηλότερες από το κανονικό τιμές: υπολειτουργώ, υπογλυκαιμία
Σχόλια