ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΜΕ ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟ

Τα τελευταία χρόνια έχει έρθει στο προσκήνιο το θέμα της διδασκαλίας με ομαδοσυνεργατική μέθοδο. Αξιοποιώντας τη βιβλιογαφία αλλά και την προσωπική μου  εμπειρία θα προσπαθήσω να απαντήσω σε μερικά απλά ερωτήματα.
Γιατί να χρησιμοποιήσουμε την ομαδοσυνεργατική μέθοδο;

• Η διαδικασία της μάθησης αποκτά συλλογικό χαρακτήρα και καταργείται η αυθεντία του δασκάλου και των "καλών" μαθητών χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει οτι συνθλίβεται η προσωπικότητα του κάθε μαθητή.
• Αντιμετωπίζεται το πρόβλημα της ανομοιογένειας της τάξης και ενισχύονται οι "αδύναμοι" μαθητές.
• Αντιμετωπίζονται οι εγωιστικές τάσεις του ανθρώπου και ευνοείται η διάθεση για επικοινωνία, συνεργατικότητα και αλληλεγγύη.
• Εξασφαλίζεται η ενεργός συμμετοχή των παιδιών στη διαδικασία της μάθησης,η ανάπτυξη της κριτικής τους ικανότητας και δίνεται βάρος στο πως φτάνουν οι μαθητές στην κατάκτηση της γνώσης.
• Ευνοείται η ανακαλυπτική μάθηση.
• Αναδεικνύονται ταλέντα και ικανότητες όλων των μαθητών.
•  Αντιμετωπίζεται πιο αποτελεσματικά ο ανταγωνισμός του παραδοσιακού σχολείου.
• Η ομαδοσυνεργατική μέθοδος ευνοεί την κοινωνικοποίηση του ατόμου που είναι ένας από τους βασικούς στόχους του σχολείου.
• Οι σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στους μαθητές παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας τους.
• Τα προβλήματα που έχουν προκύψει λόγω των νέων οικονομικών-κοινωνικών δεδομένων είναι  τέτοια που δεν είναι εύκολο να αντιμετωπιστούν από μεμονωμένα άτομα και απαιτείται συλλογική δράση. Η ομαδοσυνεργατική μέθοδος συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση.
• Με την ομαδοσυνεργατική μέθοδο τα παιδιά μαθαίνουν πιο εύκολα να αποδέχονται το άλλο, το διαφορετικό και αμβλύνονται έτσι φαινόμενα προκατάληψης, απόρριψης και ρατσισμού.

Ποια προβλήματα αντιμετωπίζουμε όταν εφαρμόζουμε την ομαδοσυνεργατική μέθοδο;

• Τα παιδιά δεν έχουν συνηθίσει να εργάζονται σε ομάδες και πολλές φορές αντιμετωπίζουν την εργασία σε ομάδες ως μια ευκαιρία για να χαλαρώσουν και να κουβεντιάσουν.
• Οι αίθουσες διδασκαλίας είναι μικρές και ακατάλληλες για να εργαστούν τα παιδιά σε ομάδες. Επίσης πολλές φορές τα τμήματα είναι πολυπληθή και είναι δύσκολο για τον εκπαιδευτικό να συντονίσει 6 ή 7 διαφορετικές ομάδες.
• Πολλοί συνάδελφοι (και ο διευθυντής του σχολείου)διαφωνούν με αυτόν τον τρόπο διδασκαλίας και αντιδρούν στη μετακίνηση των θρανίων και στο θόρυβο που δημιουργείται κατά τη διάρκεια της διαμόρφωσης της τάξης αλλά και κατά τη διάρκεια του μαθήματος αφού οι μαθητές θα πρέπει να συζητήσουν για να ετοιμάσουν τις εργασίες τους.
• Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν προβλήματα στο χωρισμό των ομάδων καθώς προβληματίζονται για τα κριτήρια που θα χρησιμοποιήσουν για να χωρίσουν τις ομάδες.
• Υπάρχουν μαθητές που δεν εντάσσονται εύκολα σε καμία ομάδα και δεν γίνονται εύκολα αποδεκτοί.
• Πολλές φορές οι "καλοί" μαθητές φέρνουν εις πέρας και τις εργασίες  των αδύναμων μαθητών.
• Η υπερβολική φασαρία που δημιουργείται  κουράζει τους εκπαιδευτικούς.
• Πολλές φορές, όταν τα παιδιά εργάζονται σε ομάδες, οι εκπαιδευτικοί νιώθουν αμήχανα, δεν ξέρουν ποιος είναι ο ρόλος τους ακριβώς και δεν ξέρουν πως να διαχειριστούν τα προβλήματα που προκύπτουν(ερωτήσεις, συγκρούσεις, διαφωνίες, παράπονα).
• Η εργασία σε ομάδες είναι μια διαδικασία χρονοβόρα με αποτέλεσμα η ύλη να "μένει πίσω" και να προκαλείται άγχος.
• Το πρόβλημα της αξιολόγησης. Πως αξιολογούμε την εργασία σε ομάδες; Αξιολογούμε το κάθε μέλος ξεχωριστά ή την ομάδα ως σύνολο;
• Πολλές φορές αντιδρούν οι γονείς καθώς είναι επιφυλακτικοί στην εφαρμογή μεθόδων που έρχονται σε αντίθεση με τις παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας.

Πως χωρίζουμε μια τάξη σε ομάδες;

•  Τα βασικά κριτήρια χωρισμού μιας τάξης  σε ομάδες είναι:το φύλο, η νοημοσύνη, η επίδοση στα μαθήματα, τα ενδιαφέροντα.
•  Οι ομάδες συνήθως είναι μικτές ως προς το φύλο χωρίς να χρειάζεται να το επιβάλουμε.
• Ως προς το μέγεθος μια ομάδα θα πρέπει να αποτελείται από 4-5 άτομα. Σε ομάδες των 2-3 ατόμων δεν υπάρχει η αναμενόμενη αλληλεπίδραση ενώ σε πολύ μεγάλες ομάδες η επικοινωνία και η ανταλλαγή απόψεων γίνεται προβληματική.
• Όταν χωρίζουμε μια τάξη σε ομάδες θα πρέπει να ξέρουμε πολύ καλά  τι θέλουμε να πετύχουμε ώσρε να μη χάσουμε το χρόνο μας.
• Κατά τη διάρκεια της χρονιάς αλλάζουμε τη σύνθεση της ομάδας 2-3 φορές ώστε να δώσουμε τη δυνατότητα σε όλους τους μαθητές να συνεργαστούν μεταξύ τους.
• Δεν αλλάζουμε τη σύνθεση της ομάδας συνέχεια γιατί έτσι αφαιρούμε από τα παιδιά τη δυνατότητα να "δεθούν" ως ομάδα. 
•  Αποφεύγουμε να σχηματίσουμε ομάδες που να έχουν αποκλειστικά  πολύ δυνατούς ή πολύ αδύνατους μαθητές γιατί έτσι χάνεται ένας από τους βασικούς στόχους της ομαδοσυνεργατικής μεθόδου. 

Μερικές πρακτικές συμβουλές:

•  Μη φοβάστε να χρησιμοποιήσετε την ομαδοσυνεργατική μέθοδο. Ακόμα και αν δεν έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα θα έχετε την ικανοποίηση οτι δοκιμάσατε κάτι διαφορετικό και βιώσατε οι ίδιοι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της μεθόδου.
• Μην απογοητεύεστε εύκολα και μην εγκαταλείπετε την προσπάθεια. Η εφαρμογή της ομαδοσυνεργατικής μεθόδου είναι μια δύσκολη και απαιτητική διαδικασία  και τα αποτελέσματα της αργούν να φανούν.

• Η εφαρμογή της ομαδοσυνεργατικής μεθόδου δε σημαίνει οτι καταργείται η μετωπική διδασκαλία. Επίσης ο χωρισμός σε ομάδες δε σημαίνει οτι η τάξη παύει να υπάρχει στο σύνολο της.
• Εξοικειωθείτε με την ιδέα της φασαρίας και εξηγείστε και στους υπόλοιπους συναδέλφους που πιθανόν να διαμαρτύρονται οτι είναι αδύνατο να ζητάμε από τα παιδιά να συνεργαστούν χωρίς να προκαλείται κάποιος θόρυβος στην τάξη.
• Συμβιβαστείτε με την ιδέα οτι η ύλη που θα καλύψετε με την εφαρμογή της ομαδοσυνεργατικής μεθόδου θα είναι μικρότερη. 
• Μη θεωρήσετε την εργασία σε ομάδες και τις συζητήσεις που γίνονται στα πλαίσια της ομάδας χάσιμο χρόνου. Άλλωστε η έννοια "χάσιμο χρόνου" είναι κάτι σχετικό στη διαδικασία της μάθησης.
• Μη νομίζετε οτι κουραστήκατε άδικα και οτι δεν καταφέρατε τίποτα παρά μόνο φασαρία και φωνές. Μην επηρεάζεστε από τυχόν αρνητικά σχόλια που θα διατυπωθούν ακόμα και από γονείς. Τα αποτελέσματα θα φανούν μακροπρόθεσμα.
• Ενθαρρύνετε την ομαδική προσπάθεια των παιδιών χωρίς αυτό να σημαίνει οτι δεν πρέπει να τους επιπλήτττετε και να τους θυμίζετε τα όρια τους. Τα παιδιά  χαίρονται όταν επιβραβεύεται η ομαδική τους δουλειά.
• Μην αφήνετε τα παιδιά να έχουν στη διάθεση τους όσο χρόνο θέλουν. Πρέπει να μάθουν να διεκπεραιώνουν τις εργασίες τους σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
• Συζητήστε με τους μαθητές σας, όταν εκφράζουν παράπονα για τα μέλη της ομάδας τους και αρνούνται να συνεργαστούν. Τα παιδιά πρέπει να καταλάβουν οτι η συνεργασία είναι κάτι που θα συνατήσουν και στη μετέπειτα ζωή τους και θα πρέπει να ενημερωθούν για τα οφέλη της και αυτό μόνο με το διάλογο μπορεί να γίνει.
• Μην αφήνετε τα παιδιά μόνα τους την ώρα που εργάζονται σε ομάδες. Ο ρόλος σας είναι  διαφορετικός και πολύ πιο δύσκολος. Τα παιδιά και κυρίως αυτά που φοιτούν στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο χρειάζονται συνεχή καθοδήγηση και επίβλεψη ώστε να μη φύγουν από το στόχο τους και να μη χάσουν το χρόνο τους.
• Για να μην έχετε πρόβλημα με την αξιολόγηση των μαθητών σας φροντίστε να αναθέτετε και ατομικές εργασίες εκτός από τις ομαδικές ώστε το έργο της αξιολόγησης να είναι πιο εύκολο. 
• Φροντίστε οι ομαδικές  εργασίες να ολοκληρώνονται στα πλαίσια του σχολικού ωραρίου και να μην επιβαρύνονται οι μαθητές με επιπλέον εργασίες στο σπίτι.
• Εξοπλιστείτε με υπομονή και μην αισθάνεστε άβολα. Ο ρόλος σας μπορεί να είναι διαφορετικός αλλά όχι λιγότερο σημαντικός.
• Τέλος όταν θα εφαρμόσετε την ομαδοσυνεργατική μέθοδο να είστε πολύ καλά προετοιμασμένοι και οργανωμένοι. Οι ομάδες πρέπει να έχουν φύλλα εργασίας και να ξέρουν πολύ καλά τι θα κάνουν αλλιώς η διαδικασία θα αποτύχει παταγωδώς. Μπορείτε επίσης να αναθέτετε και ρόλους στα πλαίσια της ομάδας όπως το ρόλο του γραμματέα, του ομιλητή και του συντονιστή.

Εύχομαι καλή επιτυχία σε όλους όσους δοκιμάσουν την ομαδοσυνεργατική μέθοδο και ελπίζω να βρείτε χρήσιμες τις συμβουλές μου.

Βιβλιογραφία:
Δημήτρης Καρβούνης, Ομαδοκεντρική διδασκαλία, σημειώσεις
 Ηλία Ματσαγγούρα, « Ομαδοκεντρική διδασκαλία και μάθηση»,εκδ. Γρηγόρης, Αθήνα 1995
Κανάκης Ι., « Η οργάνωση της διδασκαλίας με ομάδες εργασίας », Αθήνα 1987
Ελένη Χοντολίδου, Διδασκαλία σε ομάδες, από την ιστοσελίδα "Κλειδιά  και Αντικλείδια"
Ηλίας Ματσαγγούρας, Η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία: “Γιατί”, “Πώς”, “Πότε” και “για Ποιους” (Το κείμενο αυτό παρουσιάστηκε στο Διήμερο Επιστημονικό Συμπόσιο: “Η εφαρμογή της ομαδοκεντρικής διδασκαλίας-Τάσεις και εφαρμογές” που έγινε στη Θεσσαλονίκη, 8-9 Δεκεμβρίου 2000)