Ευριπίδη Ελένη Πρόλογος-1η σκηνή

ΠΡΟΛΟΓΟΣ(στίχοι 1-191)

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΛΟΓΟΥ

1. Η Ελένη είναι ένα δραματικό έργο προορισμένο να παρασταθεί.
2. Η λειτουργία του προλόγου στην τραγωδία και η μορφή του Ευριπίδειου προλόγου.
3. Η ηρωίδα του δράματος και η κατάσταση στην οποία βρίσκεται.
4. Η βασική αντίθεση είναι-φαίνεσθαι.
5. Ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζεται το θέμα του πολέμου

Σκηνή 1^η (στίχοι 1-82): Μονόλογος της Ελένης

Σκηνοθετικές και σκηνογραφικές πληροφορίες:

•   « να ο Νείλος» Η Ελένη με κίνηση του χεριού της δείχνει τον ποταμό Νείλο της Αιγύπτου.(οι πλημμύρες του Νείλου θεωρούνται από την Ελένη φυσικό φαινόμενο και όχι βροχή σταλμένη από το Δία, αμφισβήτηση του ρόλου των Θεών)
•  « στο νησί Φάρο κατοικώντας» Γίνεται λόγος για το νησί Φάρος κοντά στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
•   «μεσ’ στα παλάτια αυτά γεννάει δύο τέκνα» Το σκηνικό είναι η πρόσοψη του ανακτόρου του Πρωτέα.

Δομή του μονολόγου της Ελένης : Είναι αντιθεατρικός και στατικός. Η έλλειψη δράσης και εξωτερικής κίνησης αναπληρώνεται από την εσωτερική δράση, την ψυχική και συναισθηματική φόρτιση της ηρωίδας.

•  Ελένη: δηλώνει τον τόπο όπου εκτυλίσσεται η υπόθεση του έργου.
• Αυτοπαρουσιάζεται η ηρωίδα
•   Εξιστορεί τα βάσανα της κατά το παρελθόν.
•   Εκθέτει τα σημερινά της προβλήματα

Η λειτουργία του μονολογικού προλόγου της Ελένης:

•   Τόπος-άρχοντες: Αίγυπτος, το νησί Φάρος, βασιλιάς στην Αίγυπτο ήταν ο Πρωτέας, όμως μετά το θάνατο του βασιλιάς είναι ο γιος του Θεοκλύμενος. Αδελφή του Θεοκλύμενου είναι η μάντισσα Θεονόη που έχει την ικανότητα να γνωρίζει τα θεϊκά πράγματα. Ο σεβασμός προς το πρόσωπο της γεννά την ελπίδα για ένα αίσιο τέλος.

•   Αυτοσύσταση: Η Ελένη αυτοσυστήνεται και εκφράζει την αμφισβήτηση της για την καταγωγή της.

•   Τα βάσανα του παρελθόντος: α)Προκάλεσε χωρίς να φταίει την οργή της Ήρας στο διαγωνισμό ομορφιάς των θεών και έγινε ένα απλό πιόνι στα χέρια τους. β)Η ομορφιά της ήταν καταστροφική και για την ίδια και για τόσους Έλληνες και Τρώες που πολέμησαν μάταια για αυτήν. γ)

Διάνοια: Την κατηγορούν ότι ήταν η αιτία του τρωικού πολέμου. Η Ελένη ήταν μόνο η πρόφαση ενώ η πραγματική αιτία ήταν το σχέδιο του Δία να ξαλαφρώσει τη γη από το πλήθος των ανθρώπων και να προβάλλει τη δόξα του Αχιλλέα. Η Ελένη αμφισβητεί την έννοια του δικαίου που επικρατεί στις μέρες της αλλά και στα χρόνια του Ευριπίδη. Υπάρχει έλλειψη ισορροπίας και ηθικής τάξης για αυτό και οι καλοί τιμωρούνται αναίτια. Η Ελένη αμφισβητεί επίσης την παραδοσιακή αντίληψη για τους θεούς σύμφωνα με την οποία οι θεοί οργίζονται, τιμωρούν, στήνουν απάτες και εμφανίζουν ανθρώπινα πάθη και αδυναμίες. Κατακρίνεται από την Ελένη η μικροπρέπεια των Θεών και αμφισβητείται η παντοδυναμία τους.

•   Τα τωρινά βάσανα: Ο Θεοκλύμενος θέλει να παντρευτεί την Ελένη για αυτό η Ελένη είναι ικέτισσα στον τάφο του Πρώτου.

 

 

 

Βάσανα του παρελθόντος+ τωρινά βάσανα: 

                 Τραγικότητα Ελένης : ο θεατής συναισθάνεται την τραγική κατάσταση της ηρωίδας, νιώθει ότι υποφέρει όχι από δικό της λάθος αλλά βρίσκεται εγκλωβισμένη στο παιχνίδι των Θεών. Ο θεατής αρχίζει να αισθάνεται συμπόνια για την ηρωίδα και φόβο για αυτά που θα ακολουθήσουν.(έλεος και φόβος)

Αντίθεση φαίνεσθαι-είναι

                          

    

Απηχεί προβληματισμούς της εποχής του Ευριπίδη και ρυθμίζει την εξέλιξη του έργου. Είναι πιθανόν ο Ευριπίδης να έχει επηρεαστεί από τις αντιλήψεις των σοφιστών και ιδιαίτερα του Πρωταγόρα σχετικά με τη δυσκολία απόκτησης πραγματικής γνώσης. (Διάνοια)

Φαίνεσθαι  :  άπιστη Ελένη που πήγε στην Τροία με τον Πάρη και εξαιτίας της έγινε ο Τρωικός πόλεμος.

Είναι : πιστή Ελένη, δεν πήγε ποτέ στην Τροία, στην Τροία πήγε μόνο το είδωλο της, η ίδια βρισκόταν στην Αίγυπτο διαφυλάσσοντας την τιμή της από την ντροπή της απιστίας.

ΑΣΚΗΣΗ

Ο Ευριπίδης θεωρείται ότι αμφισβητεί την παραδοσιακή αντίληψη των ανθρώπων σχετικά με τους θεούς και γενικότερα την αποδοχή του μυθικού παρελθόντος. Διακρίνετε στα λόγια της Ελένης τέτοια στοιχεία αμφισβήτησης; Πως εμφανίζονται οι θεοί στο πρώτο μέρος του προλόγου;