Ο ΖΗΤΙΑΝΟΣ

 Ο ΖΗΤΙΑΝΟΣ: ένα από τα αριστουργήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας το οποίο παρουσιάζει την ανατομία της νοοτροπίας και των ηθών μιας αγροτικής κοινότητας της Θεσσαλίας όπου η αμάθεια, η αφέλεια, οι προλήψεις και οι δεισιδαιμονίες καταδυναστεύουν τις ζωές των ανθρώπων και τους μετατρέπουν σε εύκολα θύματα εξαπάτησης. Ένα έργο που προκαλεί κοινωνικό προβληματισμό και απο το οποίο ξεκινάμε τη θεματική ενότητα: "Άτομο και κοινωνία" μετά την ολοκλήρωση της προαναγνωστικής φάσης.


ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΡΚΑΒΙΤΣΑΣ: στο έργο του αποτυπώνει την αθλιότητα της ελληνικής υπαίθρου και γίνεται αυστηρός κριτής των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών στα τέλη του 19ου αιώνα στην Ελλάδα η οποία χρειάζεται βαθιές και ουσιαστικές αλλαγές.

Για να δείτε όλα τα επεισόδια της τηλεοπτικής σειράς "Ο Ζητιάνος" πατήστε εδώ. 

Ερωτήσεις και δραστηριότητες για την επεξεργασία του κειμένου

1. Ο τίτλος του κειμένου με το οποίο θ'ασχοληθούμε είναι "Ο ζητιάνος". Ποιες είναι οι πρώτες λέξεις και φράσεις που σας έρχονται στο μυαλό, όταν ακούτε τη λέξη ζητιάνος; Καταγράψτε τες και ανταλλάξτε απόψεις με τους συμμαθητές σας.
2. Διαβάστε το απόσπασμα του σχολικού σας εγχειριδίου. Ποιο είναι το θέμα που πραγματεύεται το κείμενο;
3. Συμβουλευτείτε την ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.e-alexandria.gr/bookby.asp?ID=8&BID=42 και διαβάστε για τη ζωή και το έργο του Ανδρέα Καρκαβίτσα και για το βιβλίο του "Ο ζητιάνος". Γράψτε ένα κείμενο για τον τρόπο με τον οποίο τα βιώματα του Α.Καρκαβίτσα και η εποχή στην οποία ζει επηρέασαν το θέμα και το περιεχόμενο των έργων του.
4. Σε ποια εποχή διαδραματίζονται τα γεγονότα στα οποία αναφέρεται το κείμενο;Είναι η ίδια εποχή στην οποία ζει ο συγγραφέας; Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της εποχής αυτής;Αναζητήστε πληροφορίες στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.fhw.gr/chronos/12/gr/1833_1897/domestic_policy/index.html.
5. Το κείμενο έχει χαρακτηριστικά τόσο της ηθογραφίας όσο και του νατουραλισμού. Για την ηθογραφία και το νατουραλισμό αναζητήστε πληροφορίες στην ηλεκτρονική  διεύθυνση:http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/document/document.php?course=DSGL-A111&openDir=/4e5b63b5pt3d/4e9c5b7dfwj6
6. Γιατί ολόκληρο το χωριό επέλεξε να ασκεί τη ζητιανιά ως επάγγελμα και τέχνη; Πως εξηγείται αυτή η επιλογή από το κείμενο;
7. Με ποιο τρόπο αντιμετωπίζει ο συγγραφέας του κειμένου τον τρόπο που επέλεξαν οι κάτοικοι του χωριού για να επιβιώσουν;
8. Ποιος είναι ο στόχος του Α.Καρκαβίτσα με την ανάδειξη της ζητιανιάς σε τέχνη που ασκείται από μια ολόκληρη κοινότητα;
9. Στο κείμενο υπάρχουν στοιχεία που παραπέμπουν στα ομηρικά-ηρωικά χρόνια.Να τα εντοπίσετε και να δικαιολογήσετε  την παρουσία τους.
10. Ποια στοιχεία του κειμένου παρουσιάζουν τη ζητιανιά ως αξιοσέβαστο επάγγελμα;
11. Να σκιαγραφήσετε την προσωπικότητα του Τζιριτόκωστα και του Τζιριτόγιωργα στηριζόμενοι σε στοιχεία του κειμένου αλλά και σε αποσπάσματα που μπορείτε να βρείτε στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις:  http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/andreas_karkabitsas/o_zhtianos.htm και http://www.snhell.gr/anthology/writer.asp?id=101 (Μπορεί κάποιος μαθητής να αναλάβει να διαβάσει το βιβλίο και να το παρουσιάσει στο σύνολο της τάξης.)
12. Να παρουσιάσετε σ΄ένα κείμενο τη σχέση που έχει ο ο ήρωας Τζιριτόκωστας αλλά και οι υπόλοιποι κάτοικοι του χωριού με την κοινωνία.Σκεφτείτε τις εξής παραμέτρους:( Οι κάτοικοι του χωριού είναι δημιουργήματα της κοινωνίας στην οποία ζουν; Είναι δέσμιοι της κληρονομικότητας και του κλειστού οικογενειακού τους περιβάλλοντος;Καθορίζονται  από την κοινωνία ή την καθορίζουν;Είναι θύματα της κοινωνίας ή θύτες; Είναι αδικούντες ή αδικημένοι; Είναι αντικείμενα εκμετάλλευσης ή εκμεταλλευτές; Είναι υπεύθυνοι για τις επιλογές τους ή οι άλλοι αποφασίζουν για αυτούς; Είναι προσαρμοσμένοι και ενταγμένοι στο κοινωνικό σύνολο ή περιθωριοποιημένοι; Είναι δέσμιοι των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών κάτω από τις οποίες ζουν ή ελεύθεροι ν' αποφασίσουν για τον εαυτό τους;).
13. Η επαιτεία και η εξαπάτηση ως τρόπος ζωής:είναι φαινόμενο του παρελθόντος ή φαινόμενο διαχρονικό; Ποια είναι τα αίτια του;Να καταθέσετε την άποψη σας σ΄ένα γραπτό κείμενο.
14. Να συγκρίνετε την περιγραφή του ζητιάνου του Καρκαβίτσα με εικόνες ζητιάνων που έχετε δει. Ποιες ομοιότητες και διαφορές μπορείτε να εντοπίσετε;
15. Πως αντιμετωπίζετε εσείς ως μέλη του κοινωνικού συνόλου,τους ανθρώπους που ζητιανεύουν; Τους κατανοείτε, τους συμπονάτε, τους λυπάστε, τους δικαιολογείτε για τη στάση τους, τους βοηθάτε, τους αγνοείτε, νιώθετε οίκτο, απέχθεια, αγανάκτηση, θυμό γι' αυτό που κάνουν;
16. Να συγκρίνετε τον Τζιριτόκωστα με τον Όλιβερ Τουίστ , τον ήρωα του Καρόλου Ντίκενς αφού διαβάσετε το παρακάτω απόσπασμα:
    
    

"Δεν έκανες καθόλου καλά ακόμα που το' σκασες, Όλιβερ.Κι αν ξαναγίνει, θα το μετανιώσεις πικρά...Δε μ' αρέσει η αχαριστία.Ούτε σε μένα ούτε στον Μπιλ.Να το ξέρεις! Αλλά έχε χάρη, που σε συμπάθησα. Θα σε κρατήσω κοντά μου και θα σου μάθω τη δουλειά.Γιατί αλλιώς πας χαμένος!"Έτσι του μίλησε ο παλιάνθρωπος ο Φάγκιν.Και το παιδί ένιωσε την καρδιά του να βουλιάζει μέσα στον τρόμο και την απόγνωση.Τη μέρα εκείνη και τις επόμενες, ο Φάγκιν και τα τσιράκια του τον άφηναν μόνο και κλειδωμένο από το πρωί μέχρι τα μεσάνυχτα,για να μη μπορέσει να τους φύγει.Κι ο δύστυχος ο Όλιβερ, απελπισμένος, έκλαιγε και σκεφτόταν τον καλό κύριο Μπράνλοου και την κυρία Μπέντουιν, που τόσο τον αγαπούσαν.
Ένα βράδυ, την ώρα που τ' άλλα παιδιά ήταν μαζεμένα μπροστά στη φωτιά, το Τσακάλι έπιασε τον Όλιβερ παράμερα και του μίλησε ."Γιατί δεν έρχεσαι να δουλέψεις μαζί μας;".
"Γιατί αυτό που κάνετε είναι κλεψιά!" απάντησε το παιδί.
"Και λοιπόν; Και η κλεψιά μια δουλειά είναι! Σαν όλες τις άλλες!Έλα και δε θα βγείς χαμένος."
"Όχι!Ποτέ μου δε θα γίνω κλέφτης!" είπε ο Όλιβερ με δάκρυα στα μάτια.
"Καλά...Έτσι έλεγα κι εγώ στην αρχή.....Περίμενε, όμως, να σε περιλάβει ο Σάικς με το βούρδουλα, και τότε τα ξανακουβεντιάζουμε!" απάντησε το Τσακάλι."Τι θαρρείς πως θα καταφέρεις ολομόναχος στο Λονδίνο;Κανένας δε σε νοιάζεται!Κανένας δε σε ξέρει! Κανένας δε θα τρέξει να σε βοηθήσει!Το καλό που σου θέλω, λοιπόν, κάνε ό,τι σου λένε ο Φάγκιν κι ο Μπιλ Σάικς.Γιατί έχουν τον τρόπο να σε σακατέψουν, αν τους πάς κόντρα!".
Και με τα λόγια αυτά, το Τσακάλι σηκώθηκε κι έφυγε αφήνοντας τον Όλιβερ μόνο του με την αγωνία και τη λύπη του.Με σκέψεις θλιβερές και με δάκρυα περνούσε τις μέρες του ο δύστυχος μικρός. Μα τι τον ωφελούσαν τα δάκρυα;Ο γερο-Εβραίος τον κρατούσε.Και δεν είχε σκοπό να τον αφήσει να ξεφύγει.

Κάρολος Ντίκενς, "Όλιβερ Τουίστ"(απόσπασμα)