ΤΟ ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΤΗΣ ΙΛΙΑΔΑΣ-Η ΙΚΕΣΙΑ ΤΟΥ ΧΡΥΣΗ

ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΤΗΣ ΙΛΙΑΔΑΣ (ΣΤΙΧΟΙ 1-7)

Δομή

1.   Στίχος 1: Επίκληση : Ο ποιητής επικαλείται τη βοήθεια της Μούσας για να 

πραγματοποιήσει το έργο του. 

Ο ποιητής ξέρει ότι αναλαμβάνει έργο δύσκολο για αυτό 

χρειάζεται τη Μούσα για τον ενθαρρύνει, να τον εμπνεύσει και να τον καθοδηγήσει. 

Με τη βοήθεια της θεάς το έργο του γίνεται θεόπνευστο και επομένως σοβαρό και 

αξιόπιστο.

2.  Στίχοι 2-7: Διήγηση: Παρουσιάζεται σε γενικές γραμμές η υπόθεση του 

έργου και ορίζεται η αφετηρία της διήγησης.

Το προοίμιο δεν κλείνει τυπικά με την παράκληση.

Το προοίμιο ανοίγει και κλείνει με το όνομα του Αχιλλέα(σχήμα κύκλου)

 Νίκος Εγγονόπουλος, Ποιητής και Μούσα

Πληροφορίες που παρουσιάζονται στο προοίμιο

•    Ο πρωταγωνιστής του έργου, ο Αχιλλέας και ο συμπρωταγωνιστής του, ο Αγαμέμνονας
•   Το θέμα του έργου, που είναι ο τρομερός θυμός του Αχιλλέα και οι τραγικές συνέπειες για τους Αχαιούς. Οι τραγικές αυτές συνέπειες δίνονται από τον ποιητή με ρεαλιστικές εικόνες στους στίχους 4και 5 που κεντρίζουν το ενδιαφέρον των ακροατών.
•    Το χρονικό σημείο από το οποίο θα αρχίσει η εξιστόρηση των γεγονότων.
•  Η δήλωση του ποιητή ότι γινόταν το θέλημα του Δία: πίσω από όλα όσα συμβαίνουν στους ανθρώπους υπάρχει η θέληση των θεών.

 Η Μούσα εμπνέει τον ποιητή, Poussin Nicolas, 1630

Στίχοι 8-11

Οι στίχοι αυτοί συνδέουν το προοίμιο με την κύρια αφήγηση. Πίσω από τη φιλονικία 

του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνονα βρίσκεται η οργή του θεού Απόλλωνα. Οι θεοί 

καθορίζουν τις πράξεις των ανθρώπων αυτό όμως δεν σημαίνει ότι και οι άνθρωποι 

δεν έχουν την ευθύνη των όσων κάνουν.

H ικεσία του Χρύση

Η εμφάνιση του Χρύση

Ο ποιητής μας μεταφέρει στο στρατόπεδο των Αχαιών όπου εμφανίζεται ο Χρύσης ως 

πατέρας ικέτης που προσφέρει λύτρα για την απελευθέρωση της κόρης του αλλά και ως 

ιερέας του Απόλλωνα. Στο σκήπτρο που κρατάει ο Χρύσης υπάρχει το σύμβολο του 

Απόλλωνα για να φανεί με αυτόν τον τρόπο ότι ο Χρύσης είναι φορέας θεϊκής 

εξουσίας και θα πρέπει να του συμπεριφερθούν με σεβασμό.

Η ικεσία του Χρύση, Παρίσι, Λούβρο

Ο λόγος του Χρύση

Η δομή του λόγου

1.             Προσφώνηση των Αχαιών που είναι μεγαλόπρεπη και κολακευτική. 

Ο Χρύσης απευθύνεται ειδικά στου δύο Ατρείδες γιατί αυτοί είναι οι πιο σημαντικοί 

από τους βασιλιάδες.

2.            Ευχή προς τους Αχαιούς να καταλάβουν την Τροία και να γυρίσουν στην πατρίδα 

τους. Η ευχή είναι πολύ εύστοχη γιατί οι Αχαιοί λείπουν 10 χρόνια από το σπίτι τους.

3.            Το αίτημα για την απόδοση της κόρης του

4.            Προσφορά λύτρων

5.            Προτροπή για ευλάβεια στον Απόλλωνα.Στα λόγια του Χρύση υπάρχει η

κρυμμένη  απειλή ότι αν οι Αχαιοί δεν κάνουν δεκτό το αίτημα του θα έχουν να 

αντιμετωπίσουν την οργή του θεού.

Ο Αγαμέμνων διώχνει τον Χρύση, John Flaxman

Οι Αχαιοί συμφώνησαν να κάνουν δεκτό το αίτημα του Χρύση όμως Ο Αγαμέμνονας 

αγνόησε τους πολλούς και επέβαλε τη θέληση του διώχνοντας το Χρύση με σκληρό τρόπο.

Ο λόγος του Αγαμέμνονα και η συμπεριφορά του

• Ο Αγαμέμνονας μιλάει στο Χρύση περιφρονητικά και προσβλητικά, με σκληρότητα και με φανερές απειλές. Δε σέβεται τον πονεμένο πατέρα αλλά ούτε και τον ιερέα του Απόλλωνα δείχνοντας έτσι ασέβεια στο θεό. Σκέφτεται μόνο τον εαυτό του και δηλώνει κατηγορηματικά ότι θα κρατήσει την κόρη του Χρύση.
• Ο Αγαμέμνονας παρουσιάζεται σκληρός, απάνθρωπος, εγωιστής και ως άνθρωπος που σκέφτεται συμφεροντολογικά και εγωκεντρικά αδιαφορώντας για τους άλλους. Ξεπερνά τα όρια και με την ασεβή συμπεριφορά του προς τον Απόλλωνα διαπράττει ύβρη. Είναι ένας αυταρχικός αρχηγός που επιβάλλει τη θέληση του με τρόπο απόλυτο αγνοώντας τη γνώμη του υπολοίπου στρατεύματος.

H άρνηση του Αγαμέμνονα να επιστρέψει τη Χρυσηίδα στον πατέρα της, Luca Ferrari

Προσευχή του Χρύση

Τυπικό της προσευχής

1.   Επίκληση (Άκουσε με….)

2.   Προσφώνηση: προσφωνεί τον Απόλλωνα με συγκεκριμένες ιδιότητες. Με αυτές τις   

ιδιότητες ο Χρύσης θα κερδίσει την εύνοια του θεού.

3.  Υπενθύμιση των προσφορών του θνητού στο θεό ώστε ο θεός με τη σειρά του να  

βοηθήσει το θνητό.(σχέση ανταπόδοσης)

4.    Το αίτημα

H προσευχή του Χρύση

Χαρακτηρισμός του Χρύση

Είναι αξιοπρεπής, περήφανος και ευγενικός. Φέρεται με σοβαρότητα και με μέτρο και τα λόγια του είναι προσεγμένα καθώς ξέρει ότι η θέση του είναι δύσκολη. Κολακεύει τους Αχαιούς και τους προσφέρει πλούσια λύτρα για να πετύχει το στόχο του παρά το γεγονός ότι αυτό έρχεται σε σύγκρουση με το καλό της πατρίδας του. Είναι ένας πληγωμένος και πονεμένος πατέρας που βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση και όταν ο Αγαμέμνονας τον διώχνει άπρακτο αναγκάζεται να υποχωρήσει καθώς είναι ανυπεράσπιστος. Όμως ο Χρύσης δεν είναι μόνος, στο πλευρό του βρίσκεται ο Απόλλων για αυτό και ο Χρύσης ζητάει από το θεό την τιμωρία των Αχαιών ως απόδοση της δικαιοσύνης.

 

Ο Θεός Απόλλων

Η ανταπόκριση του Απόλλωνα

Η αντίδραση του Απόλλωνα είναι άμεση. Οι εικόνες που παρουσιάζουν τον Απόλλωνα είναι οπτικές και ακουστικές και είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακές.

Αξιοσημείωτη είναι η παρομοίωση που παρουσιάζει το θεό ως θεό του σκοταδιού και του θανάτου.

Νόμος των τριών: ο θεός χτυπάει πρώτα τα μουλάρια, ύστερα τα σκυλιά και τέλος τους ανθρώπους. Το τελευταίο στοιχείο είναι και το πιο σημαντικό(κλιμάκωση από το πιο ασήμαντο στο πιο σημαντικό)

Πυρές: αναχρονισμός: Η καύση των νεκρών γινόταν την εποχή του ποιητή ενώ στη Μυκηναϊκή εποχή συνήθιζαν να θάβουν τους νεκρούς.

 

ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Το προοίμιο

«Η Ιλιάδα έχει δεκαπεντέμισι περίπου χιλιάδες (15.692) δακτυλικούς εξάμετρους στίχους. Στον πρώτο από αυτούς ο ποιητής γυρεύει από τη θεά να του ψάλει την μήνιν του Πηλείδη Αχιλλέα. Η λέξη μήνις είναι η πρώτη στο πρώτο ημιστίχιο, το δεύτερο το παίρνει ολόκληρο το όνομα του ήρωα που θύμωσε. Στους άλλους έξι στίχους που έχει το προοίμιο, επιγραμματικά σύντομο, δίνονται οι συνέπειες του θυμού —πολλών γενναίων ψυχές έστειλε στον Άδη κτλ. — και η πιο βαθιά αρχή των γεγονότων: η βουλή του Δία, που εκπληρωνόταν έτσι. Ο έβδομος στίχος έχει τα ονόματα των δύο αρχηγών που μάλωσαν, Ατρείδης άναξ ανδρών πρώτα και πλατιά ειπωμένο, δίος Αχιλλεύς ύστερα και σύντομα. Με το όνομα του Αχιλλέα, που τ' ακούμε για δεύτερη φορά, κλείνει το προοίμιο, αφού είπε όλα όσα χρειάζονταν: το θέμα, τους ήρωες, την πηγή αυτών που θα γίνουν.

[...] Μόνο ο Όμηρος, όπως μαθαίνουμε από τον Αριστοτέλη (Ποιητική 1459α 30), έβαλε στη βάση της ενότητας στη μεγάλη του διήγηση μια πράξη και γύρεψε να μας κάνει να δούμε όλη τη μακροχρόνια σειρά των γεγονότων του πολέμου μέσα από το πρίσμα της πράξης αυτής.»

(Κομνηνού-Κακριδή Ό.,  Σχέδιο και τεχνική της Ιλιάδας, σελ. 6-7)

  2. Η Σκηνή του Χρύση

«[...] Ο λόγος του Χρύση για μια στιγμή δείχνει πως πέτυχε το σκοπό του - όλοι οι Αχαιοί — στρατός και βασιλιάδες— επιδοκιμάζουν και φωνάζουν ότι πρέπει να σεβαστούν τον ιερέα και να δεχτούν τα λύτρα. [...] Ένας μόνο δε συμφωνεί, αυτός που το ζήτημα τον αγγίζει άμεσα, ούτε νιώθει την υποχρέωση να συμμορφωθεί με των άλλων τη γνώμη, ο Αγαμέμνονας. Τον βλέπουμε να ξεχωρίζει έντονα στους δύο στίχους που εισάγονται με τον "αλλά" (24 κ.) και βρίσκονται σε χτυπητή αντίθεση με τους προηγούμενους των Αχαιών. Το όνομά του ακούγεται για πρώτη φορά τώρα μαζί με το πατρωνυμικό του (24) σκεπάζοντας το μισό στίχο, τη στιγμή που ο ήρωας παρουσιάζεται σε όλη του τη δύναμη να καταφρονεί και τον ικέτη και το θεό του και τους Αχαιούς, βασιλιάδες και λαό (στ. 26-32). Χαρακτηριστική η αντίθεση του "κρατερού" αυτού λόγου με τον ήπιο του Χρύση. Μπροστά του ο Αγαμέμνονας δεν βλέπει τον ιερέα, που έχει χρέος να σεβαστεί, όπως οι Αχαιοί (23)- βλέπει τον αδύναμο, αξιοκαταφρόνητο γέρο (26). Και εκεί που ο Χρύσης είχε περιλάβει στο λόγο του τους Ατρείδες και τους Αχαιούς όλους, για να μιλήσει μόνο για μια στιγμή για τον εαυτό του (19), ο Αγαμέμνονας κλείνεται σ' έναν πιο στενό κύκλο - γι' αυτόν δεν υπάρχει άλλος από τον εαυτό του, τον αντίμαχό του και τη γυναίκα που τους έφερε αντιμέτωπους. [...] Με τον τελευταίο του λόγο ο Αγαμέμνονας γυρίζει στο Χρύση (32) - ο στίχος έρχεται σε συνειδητή αντίθεση με τον τελευταίο τον πρώτο λόγο 21): κρυφή απειλή εκεί, ανοιχτή απειλή εδώ. Ο Χρύσης ζητούσε να σεβαστούν έναν μεγάλο θεό - ο δεύτερος, πάντα προσωπικός, απαιτεί να πάψουν να τον ερεθίζουν. [...] Οι Αχαιοί έχουν βουβαθεί - ο αρχιστράτηγος τους δεν αξίωσε να τους αναφέρει ούτε με έναν λόγο, ούτε και έδωκε καμιά σημασία στη γνώμη τους. Χαρακτηριστική η αντίθεση της τωρινής βουβαμάρας τους με την επευφημία τους ύστερα από το λόγο τον Χρύση (22).»

(Κακριδής Ι.Θ., Προομηρικά..., σελ. 61 κ.εξ.)