Ο εξελληνισμός του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους-Το τέλος του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους

Ερωτήσεις

1. Ποιες συνέπειες είχε η μεταφορά της πρωτεύουσας από το Μ.Κωνσταντίνο στην Κωνσταντινούπολη;
2. Με ποιους τρόπους καλλιεργήθηκε η ελληνική φιλοσοφική σκέψη;
3. Πότε και από ποιον έγινε ο χωρισμός της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας σε ανατολικό και δυτικό τμήμα;
4. Ποια προβλήματα αντιμετώπισαν το δυτικό και ανατολικό τμήμα και με ποιο τρόπο αντιμετωπίστηκαν;
5. Σε ποιους παράγοντες οφειλόταν ο εξελληνισμός της αυτοκρατορίας;
6. Ποια κατάσταση επικρατούσε στην Ιταλία στα μέσα του 5ου αιώνα;
7. Ποιο είναι το οριστικό τέλος του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους;

Σημειώσεις

1. Μεταφορά της πρωτεύουσας από τον Μ.Κωνσταντίνο: α)η ρωμαϊκή αυτοκρατορία άλλαξε υπό την επίδραση της ρωμαϊκής πολιτικής παράδοσης, της χριστιανικής πίστης και της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς β) η πληθυσμιακή υπεροχή του ελληνικού στοιχείου στο χώρο της Ανατολής συνέβαλε βαθμιαία στο εξελληνισμό του ανατολικού τμήματος γ) προς αυτή την κατεύθυνση λειτούργησε και η διαίρεση της αυτοκρατορίας σε ανατολική και δυτική.
2. Καλλιέργεια ελληνικής φιλοσοφικής σκέψης και ελληνικής παιδείας: στις  φιλοσοφικές σχολές της Ανατολής (Αλεξάνδρεια, Αντιόχεια)και στην Αθήνα.
3. Χωρισμός της  ρωμαϊκής αυτοκρατορίας σε ανατολικό και δυτικό τμήμα: 395μ.Χ. Ο Μέγας Θεοδόσιος έδωσε το ανατολικό τμήμα στον πρωτότοκο γιο του Αρκάδιο και το δυτικό στον Ονώριο.
4. Δυτικό τμήμα: το δυτικό τμήμα κατέρρευσε το 476 μ.χ. από τις πολλές βαρβαρικές εισβολές. Το ανατολικό τμήμα αντιμετώπισε τον κίνδυνο του εκγερμανισμού αλλά ο κίνδυνος αντιμετωπίστηκε με την αποτελεσματική αντίσταση που προέβαλαν Έλληνες λόγιοι και πολιτικοί. Η αντιγερμανική κίνηση ήταν πολύ ισχυρή και το κράτος μετεξελίχθηκε πλέον στη βυζαντινή του μορφή.
5. Εξελληνισμός της αυτοκρατορίας: α)πρωταγωνιστικός ρόλος της Κωνσταντινούπολης β)μεταφορά της πνευματικής δραστηριότητας από την Αθήνα στην Κωνσταντινούπολη όπου ιδρύθηκε το Πανδιδακτήριο όπου υπερτερούσε η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας σε βάρος της λατινικής γ) σύνταξη δικαστικών αποφάσεων και διαθηκών στην ελληνική γλώσσα.
6. Ιταλία: από τα μέσα του 5ου αιώνα βρισκόταν σε κατάσταση αναταραχής. Η κρατική μηχανή είχε αποδιοργανωθεί και την ηγεσία είχαν στα χέρια τους Γερμανοί μισθοφόροι.
7. Οριστικό τέλος δυτικού ρωμαϊκού κράτους: Το 476 μ.Χ ο ηγεμόνας του γερμανικού φύλου των Ερούλων Οδόακρος προχώρησε στην καθαίρεση του τότε αυτοκράτορα Ρωμύλου Αυγουστύλου.Ο Οδόακρος αναγνωρίστηκε ως διοικητής της Ιταλίας και έκτοτε δεν κυβέρνησε άλλος Ρωμαίος αυτοκράτορας. Το 476 μ.Χ. σηματοδοτεί το τέλος του δυτικού ρωμαϊκού κράτους και την συμβατική αρχή του Μεσαίωνα για τη Δύση.

 

 Ο γοτθικός κίνδυνος

Θα πρέπει, αντί να δεχόμαστε να οπλοφορούν οι Σκύθες (οι Γότθοι), να αναζητήσουμε στρατιώτες από την τάξη των γεωργών, που θα πολεμήσουν για να υπερασπιστούν τη γη τους. Αυτούς να εντάξουμε στο στρατό για αρκετό χρόνο. Παράλληλα να ξεσηκώσουμε τους φιλόσοφους, που ασχολούνται με τις μελέτες τους, και τους βιοτέχνες, που δε σηκώνουν κεφάλι από την καθημερινή δουλειά, και το νωθρό λαό, που, επειδή δεν έχει τι να κάνει, περνάει την ώρα του στα θέατρα. Όλους αυτούς να τους πείσουμε, πριν οδηγηθούν από το γέλιο στο κλάμα, να φροντίσουν να περάσει η στρατιωτική δύναμη στα χέρια των Ρωμαίων, χωρίς να έχουν κανένα δισταγμό, είτε είναι άνθρωποι ασήμαντοι είτε σημαντικοί.
Γιατί στις πολιτείες συμβαίνει ό,τι ακριβώς και στα σπίτια· οι άντρες αναλαμβάνουν την υπεράσπιση τους και οι γυναίκες ασχολούνται με τις δουλειές του σπιτιού. Πώς λοιπόν είναι δυνατό να ανεχθείτε το ρόλο του άνδρα να τον έχουν οι ξένοι; Δεν είναι μεγάλη ντροπή ν' αφήνετε την πιο μεγάλη ανδρική αρετή, τη φιλοτιμία στους πολέμους, σε άλλους; Εγώ τουλάχιστον, αν οι ξένοι μισθοφόροι κέρδιζαν πολλές νίκες για δικό μου όφελος, θα ντρεπόμουν γι' αυτό.
Και σκέπτομαι κάτι που βρίσκεται πολύ κοντά σε όσους έχουν μυαλό. Αν οι άντρες και οι γυναίκες που αναφέραμε σαν παράδειγμα δεν ανήκουν στο ίδιο έθνος, ούτε σε έθνη συγγενικά, τότε θα είναι αρκετή μια μικρή πρόφαση, για να θελήσουν αυτοί που οπλοφορούν, να επιβάλουν την κυριαρχία τους στους πολίτες. Τότε όμως θα χρειαστεί ν' αγωνιστούν άνθρωποι απόλεμοι, οι πολίτες, εναντίον εκείνων που είναι εξασκημένοι στον πόλεμο, δηλαδή των ξένων μισθοφόρων.

Πριν λοιπόν η κατάσταση φτάσει προς τα εκεί που βαδίζει, πρέπει εμείς να αποκτήσουμε πάλι το υψηλό ρωμαϊκό φρόνημα και να συνηθίσουμε να κερδίζουμε τις νίκες οι ίδιοι. Όσο για τους βαρβάρους, να μην τους δεχόμαστε ανάμεσά μας και να τους απομακρύνουμε από παντού.

Συνέσιος, Λόγος περί Βασιλείας, P.G., τ. 66, α. 1092-1093.

Ερώτηση:Ποια λύση προβάλλεται στο παραπάνω παράθεμα για την αντιμετώπιση του προβλήματος του εκγερμανισμού του κράτους και ποια επιχειρήματα χρησιμοποιούνται;