Ευριπίδη Ελένη, Γ επεισόδιο

Γ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ( στίχοι 1286-1348)

 

Όψις

1. Εντυπωσιακή είσοδος νέων προσώπων
2. Σκευή:  Λαμπρή Αιγυπτιακή στολή για το Θεοκλύμενο, πένθιμα ρούχα για την Ελένη, σύνεργα κυνηγιού για τους δούλους.
3. Σκηνικά αντικείμενα:  ο τάφος του Πρωτέα ως κρυψώνα για τον Μενέλαο, τα σύνεργα του κυνηγιού, οι πόρτες των στάβλων και των αποθηκών.
4. ακουστικά εφέ: η δυνατή φωνή του Θεοκλύμενου καθώς δίνει εντολές στους δούλους, τα γαβγίσματα των σκυλιών, ο θόρυβος από τις αμπάρες.

Θεοκλύμενος

Οι πληροφορίες ως τώρα μας παρουσίασαν έναν Θεοκλύμενο που δεν σέβεται τις ιερές υποχρεώσεις του πατέρα του και επιμένει στις άδικες διεκδικήσεις του. Αντίθετα η πρώτη ενέργεια του στην παρούσα σκηνή, ο χαιρετισμός δηλαδή που απευθύνει στον τάφο του πατέρα του, δείχνει το σεβασμό και την εκτίμηση που του έχει. Αυτή η συμπεριφορά δημιουργεί συναισθήματα ανακούφισης στους θεατές και γεννά προσδοκίες για μελλοντική ευσεβή στάση και απόδοση του χρέους που του ανέθεσε ο πατέρας του.

Ο φόβος του μήπως χάσει την Ελένη τον οδηγεί σε απόγνωση και οι ενέργειες του είναι πράξεις απελπισίας αλλά και πράξεις ανθρώπου που στηρίζεται μόνο στη δύναμη και στα μέσα που διαθέτει. Γίνεται καχύποπτος και επιθετικός και οι διαταγές για την αναζήτηση της Ελένης είναι κάπως κωμικές.

Στο διάλογο με την Ελένη παρουσιάζεται δύσπιστος και καχύποπτος. Δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ταφή του Μενέλαου ίσως και ως ένδειξη ευσέβειας προς το νεκρό. Με απανωτές ερωτήσεις προσπαθεί να διαλευκάνει την κατάσταση, δεν ικανοποιείται και δεν αποδέχεται εύκολα τις απαντήσεις που του δίνονται. Είναι δέσμιος του πάθους του για την Ελένη, το οποίο, παρόλη την καχυποψία του, τον οδηγεί να αποδεχθεί το σχέδιο της.

Ελένη

Η πένθιμη εμφάνιση της Ελένης είναι η αρχή της προσπάθειας που καταβάλλει η Ελένη να εξαπατήσει το βασιλιά. Η προσποιητή λύπη της για το χαμό του Μενέλαου προκαλεί την προσοχή του Θεοκλύμενου που μοιάζει να ανακουφίζεται. Η Ελένη αλλάζει τη στάση της  με την προσφώνηση «αφέντη» και με τη διάθεση υποταγής της σε αυτόν.  Η πλαστή είδηση του θανάτου του Μενέλαου αξιοποιείται από  την Ελένη με όλους τους δυνατούς τρόπους, έντιμους και μη. Η Ελένη είναι μια πανέξυπνη, ευρηματική και ετοιμόλογη γυναίκα.

Στη σκηνή αυτή η Ελένη πλησιάζει στην παραδοσιακή μορφή της και διατηρεί τα χαρακτηριστικά της παραπλάνησης και της απιστίας για τα οποία φημίζεται η παραδοσιακή Ελένη.

Στιχομυθία( στίχοι 1317-1397): α) παραστατικότητα, αμεσότητα β) εντείνει τη δραματικότητα της σκηνής γ)προβάλλει στοιχεία του ήθους των διαλεγομένων δ) συγκινεί και προβληματίζει τους θεατές.

Γ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ( στίχοι 1349-1424)

Ελένη

Από το στίχο 1351 η Ελένη επιστρατεύει όλα τα μεγάλα μέσα για να πείσει το Θεοκλύμενο. Του ζητά να ετοιμάσει το γάμο τους, τον καλοπιάνει, πέφτει στα γόνατα του για να τον συγκινήσει. Η Ελένη δίνει ρεσιτάλ υποκριτικής. Είναι  πανέξυπνη, ευρηματική, ετοιμόλογη. Απαντά σε όλες τις ερωτήσεις του Θεοκλύμενου και εξουδετερώνει κάθε υποψία του. Ξέρει το πάθος του για αυτή και το εκμεταλλεύεται θαυμάσια τάζοντας του γάμο σύντομα.

Μενέλαος

Δεν έχει ρόλο πρωταγωνιστικό στη σκηνή αυτή, απλώς προεκτείνει και ολοκληρώνει το σχέδιο της Ελένης. Διαθέτει πειστικότητα και αληθοφάνεια, στοιχεία απαραίτητα για το ρόλο που υποδύεται. Συμβουλεύοντας την Ελένη να αγαπά το Θεοκλύμενο και να ξεχάσει τον πρώτο της άνδρα γίνεται πιστευτός από τον Θεοκλύμενο και ολοκληρώνει το σχέδιο της Ελένης.

Θεοκλύμενος

Είναι δύσπιστος και καχύποπτος. Με ερωτήσεις προσπαθεί να ξεκαθαρίσει την κατάσταση, δεν αποδέχεται εύκολα τις απαντήσεις που παίρνει. Το πάθος του για την Ελένη τον οδηγεί να αποδεχθεί το σχέδιο της.

Αντίθεση φαίνεσθαι-είναι

1. Στην εμφάνιση του Μενέλαου: ένας κουρελής αγγελιαφόρος- βασιλιάς της Σπάρτης
2. Στη συμπεριφορά του: φέρεται υποκριτικά στο θεοκλύμενο-άλλα είναι τα πραγματικά του αισθήματα.
3. Στη στάση του απέναντι στο λατρευτικό έθιμο της ταφής: αξιοποιεί ως μέσο δόλου το ταφικό έθιμο-φαίνεσθαι για να πετύχει το σχέδιο απόδρασης-είναι.

Μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για να εξαπατηθεί ο Θεοκλύμενος

Η Ελένη χρησιμοποίησε την εξωτερική πένθιμη εμφάνιση της και την υποκριτική συμπεριφορά της, του υποσχέθηκε γάμο.Ο Μενέλαος χρησιμοποίησε και αυτός την εμφάνιση του και τη συμπεριφορά του.( χρήση δόλου και από τους δύο). Επίσης η Ελένη χρησιμοποιεί την επινοητικότητα της και τα λατρευτικά έθιμα του τόπου της.

Δίσημοι λόγοι: στίχοι 1321, 1345, 1409-11-13-16-17, 1418-1424

Τραγική ειρωνεία: στίχοι 1325-1329, 1369-1371, 1392, 1401-1402

Κωμικά στοιχεία

1. Η διαταγή του Θεοκλύμενου να κυνηγήσουν την Ελένη και την ίδια στιγμή η Ελένη βγαίνει από το παλάτι.
2. Η προσποιητή υποταγή της Ελένης στο Θεοκλύμενο.
3. Η αντίδραση του Θεοκλύμενου μόλις αντιλαμβάνεται την παρουσία του Μενέλαου.
4. Η γελοιοποίηση του Θεοκλύμενου καθώς οι δύο ήρωες τον απομακρύνουν από την αλήθεια.