ΟΣΟ ΜΠΟΡΕΙΣ-ΤΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ-ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΑ ΣΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ

Κ.Καβάφης

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης  είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές των αρχών του 20ου αιώνα. Γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια, όπου οι γονείς του εγκαταστάθηκαν εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη το 1840. O Kαβάφης διδάχτηκε αγγλικά, γαλλικά και ελληνικά  και φοίτησε στο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο της Αλεξάνδρειας. Έζησε επίσης για τρία χρόνια στην Κων/λη (1882-84).

Το 1897 ταξίδεψε στο Παρίσι και το 1903 στην Αθήνα, χωρίς από τότε να μετακινηθεί από την Αλεξάνδρεια για τριάντα ολόκληρα χρόνια. Εργάστηκε ως  δημόσιος υπάλληλος  στο Υπουργείο Δημοσίων Έργων από το 1892 έως το 1922.

Από το 1886 άρχισε να δημοσιεύει ποιήματα επηρεασμένα από τους αθηναίους ποιητές του καιρού του. Από το 1900 όμως, εγκαινίασε τη δική του προσωπική ποίηση.

Το 1932, ο Καβάφης, άρρωστος από καρκίνο του λάρυγγα, πήγε για θεραπεία στην Αθήνα, όπου παρέμεινε αρκετό καιρό.Επιστρέφοντας όμως στην Αλεξάνδρεια, η κατάστασή του χειροτέρεψε. Μπήκε στο Νοσοκομείο της Ελληνικής Κοινότητας, όπου και πέθανε στις 29 Απριλίου τού 1933, την ημέρα των γενεθλίων του.

Ένα σύντομο αυτοβιογραφικό σημείωμα του ποιητή: «Είμαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν, αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια - σ' ένα σπίτι της οδού Σερίφ· μικρός πολύ έφυγα, και αρκετό μέρος της παιδικής μου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία. Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν μεγάλος, αλλά για μικρόν χρονικόν διάστημα. Διέμεινα και στη Γαλλία. Στην εφηβικήν μου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη. Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα. Η τελευταία μου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώμενον από το υπουργείον των Δημοσίων Έργων της Αιγύπτου. Ξέρω Αγγλικά, Γαλλικά και ολίγα Ιταλικά».

Χαρακτηριστικά της ποίησης του Καβάφη


 Μορφή
1) ποίηση πεζολογική απαλλαγμένη από την τήρηση των μετρικών κανόνων και των παραδοσιακών  λυρικών  σχημάτων.
2) παραστατικότητα
3) γλωσσική ευστοχία
4) υποβολή(ο ποιητής επηρεάζει συναισθηματικά τον αναγνώστη)
5) ιδιότυπη γλώσσα: πεζολογική, μείγμα καθαρεύουσας και δημοτικής με ιδιωματισμούς της Κων/λης και της Αλεξάνδρειας.
6)ουδέτερη γλώσσα που δεν αποκαλύπτει τα συναισθήματα, εξαιρετικά λιτή γλώσσα με ελάχιστα επίθετα
7) Στίχος ελεύθερος, με άνισο αριθμό συλλαβών
8) Μέτρο  ιαμβικό που όμως δύσκολα διακρίνεται
9) Σχεδόν ολοκληρωτική απουσία ομοιοκαταληξίας.
10) Ιδιαίτερη σημασία στα σημεία στίξης.


Περιεχόμενο
1) λεπτή ειρωνεία
2) κοφτερή σκέψη και φιλοσοφικός στοχασμός
3) αίσθηση του  τραγικού
4) λεπτή ευαισθησία
5) διάκριση ποιημάτων σε ιστορικά-φιλοσοφικά-ερωτικά
6) θεατρικότητα
7) αίσθηση παρακμής , ματαιότητας και  απαισιοδοξίας
8) αίσθημα αξιοπρέπειας και υπερηφάνειας
9)διδακτισμός
10)καταφυγή στο παρελθόν και στις μνήμες
11)ηδονισμός και αισθητισμός

  Το Ποίημα "Όσο μπορείς"

 

 

 

 

 

 

 

Είναι ένα από τα παραινετικά ποιήματα του Καβάφη που αφορά τη διαμόρφωση της προσωπικής στάσης ζωής και τη διαφύλαξη της αξιοπρέπειας και της ατομικής ελευθερίας που απειλούνται από εκδηλώσεις μαζοποίησης και ρηχού εντυπωσιασμού.

1η ενότητα-1η στροφή: η προστασία της ζωής του ατόμου από τον κίνδυνο του εξευτελισμού.

Ο Καβάφης απευθύνεται στον εαυτό του και σε κάθε άνθρωπο κάθε ηλικίας και φύλου και με διάχυτο διδακτισμό τους συμβουλεύει να διατηρήσουν όσο μπορούν την αξιοπρέπεια και τον αυτοσεβασμό τους. Ο Καβάφης αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να μη μπόρεσε κάποιος να πραγματοποιήσει στη ζωή του αυτά που ήθελε και αυτά που ονειρευόταν. Όμως όποια και αν είναι η ζωή του ο άνθρωπος μπορεί να της δώσει αξία αρκεί να μην την εξευτελίσει, να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και ν' αντισταθεί στους πειρασμούς και στις δυσκολίες που θα συνατήσει. 

Ο άνθρωπος πρέπει να προφυλάξει τη ζωή του από ανούσιες και ρηχές  συναναστροφές  και εκδηλώσεις που τον παρασύρουν και απειλούν την ατομική του ελευθερία και την προσωπική του φυσιογνωμία. Πρόκειται βέβαια για ένα δύσκολο και αδιάκοπο αγώνα που για να φέρει ο άνθρωπος εις πέρας θα πρέπει να είναι εφοδιασμένος με ψυχικές και πνευματικές αντοχές, αν θέλει να αντιδράσει στη μαζική ψυχολογία και στη συμβατικότητα των κοινωνικών εκδηλώσεων.

 2η ενότητα-2η στροφή: οι τρόποι εξευτελισμού της ζωής του ατόμου και οι συνέπειες του.

Ο άνθρωπος θα πρέπει να αντισταθεί στο πλήθος των εξωτερικών ερεθισμάτων από τα οποία κατακλύζεται και να μην εκτίθεται σε εκδηλώσεις ρηχού και φτηνού εντυπωσιασμού , παρασυρόμενος από τις επιλογές του πλήθους. Οι τροπικές μετοχές "πηαίοντας", "γυρίζοντας", "εκθέτοντας" φανερώνουν τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος μπορεί να  υποβαθμίσει την ζωή του και να την εξαντλήσει  σε ανόητες και εξευτελιστικές πράξεις οι οποίες προσωρινά είναι ευχάριστες, γρήγορα όμως καταντούν ανιαρές.

Για να ζήσει ο άνθρωπος μια ζωή με αξιοπρέπεια θα πρέπει ο ίδιος να είναι σε θέση να αποφασίζει για τη ζωή του και όχι οι άλλοι για αυτόν. Και ο μόνος τρόπος για να διαφυλάξει κάποιος το κύρος και την αξιοπρέπεια του είναι η απόκτηση πνευματικής καλλιέργειας, η αυτογνωσία και η καλλιέργεια προσωπικών ενδιαφερόντων.

Μόνο αν ο άνθρωπος είναι ένα σκεπτόμενο ον που θέτει υψηλούς στόχους στη ζωή του μπορεί να φτάσει στην πνευματική ολοκλήρωση, στην απόκτηση της ψυχικής του υγείας, στην αυτοεκτίμηση και στην ομαλή και δημιουργική κοινωνικοποίηση του.

Αλλιώς θα φτάσει σ' ένα σημείο που δεν θ' αναγνωρίζει τον εαυτό του, η ζωή του θα είναι αλλοτριωμένη, χωρίς νόημα και ουσία. Μια τέτοια ζωή θα είναι ανυπόφορη για τον άνθρωπο καθώς θα είναι μια ζωή χωρίς στόχους, ιδανικά και  όνειρα, μια ζωή αδιάφορη από την οποία θα απουσιάζουν η ατομική ελευθερία, η αξιοπρέπεια και η κοινωνική καταξίωση.

Το παράπονο, Οδυσσέας Ελύτης

 Εδώ στου δρόμου τα μισά
έφτασε η ώρα να το πω
άλλα είναι εκείνα που αγαπώ
γι΄ αλλού γι΄ αλλού ξεκίνησα.

Στ΄ αληθινά στα ψεύτικα
το λέω και τ΄ ομολογώ.
Σαν να `μουν άλλος κι όχι εγώ
μες στη ζωή πορεύτηκα.

Όσο κι αν κανείς προσέχει
όσο κι αν το κυνηγά,
πάντα πάντα θα `ναι αργά
δεύτερη ζωή δεν έχει.

(Τα ρω του έρωτα, Ποίηση,Ίκαρος 2002)

Σε αντίθεση με τον Καβάφη που γράφει ένα ποίημα παραινετικό και προτρέπει τους ανθρώπους να ζήσουν με αξιοπρέπεια και αυτοεκτίμηση, ο Ελύτης μιλάει για μια ζωή που , κάποιος, για κάποιους λόγους, αναγκάστηκε να ζήσει χωρίς όμως ποτέ να την αγαπήσει, να τη χαρεί και να την κάνει να συμβαδίσει με την προσωπικότητα του. Ουσιαστικά δέχτηκε παθητικά να ζήσει μια ζωή που δεν του ταίριαζε και μέσα σε αυτή τη ζωή δεν ήταν ποτέ  ο εαυτός του. Έτσι η ζωή που έζησε ήταν ξένη, φορτική και σε αυτό το σημείο τα δύο ποιήματα συμβαδίζουν: αν ο άνθρωπος δεν είναι υπεύθυνος για τις επιλογές που κάνει στη ζωή του τότε η ζωή του θα είναι κενή και ανούσια και θα του προκαλεί αισθήματα πίκρας και απογοήτευσης. Όταν όμως ο άνθρωπος συνειδητοποιήσει οτι η ζωή που έζησε δεν του ταίριαζε , ίσως τότε να είναι αργά γιατί "δεύτερη ζωή δεν έχει".

Τριαντάφυλλα στο παράθυρο, Ανδρέας Εμπειρίκος

Σκοπός της ζωής μας δεν είναι η χαμέρπεια
Υπάρχουν απειράκις ωραιότερα πράγματα και απ’ αυτή την αγαλματώδη παρουσία του περασμένου έπους
Σκοπός της ζωής μας είναι η αγάπη
Σκοπός της ζωής μας είναι η ατελεύτητη μάζα μας
Σκοπός της ζωής μας είναι η λυσιτελής παραδοχή της ζωής μας
Της κάθε μας ευχής εν παντί τόπω εις πάσαν στιγμήν εις κάθε ένθερμον αναμόχλευση των υπαρχόντων
Σκοπός της ζωής μας είναι το σεσημασμένο δέρας της υπάρξεώς μας…

Όπως ο Καβάφης, έτσι και ο Εμπειρίκος υποστηρίζει οτι ο σκοπός του ανθρώπου δεν είναι η ευτέλεια και οι μικροί και ασήμαντοι στόχοι που δεν ταιριάζουν στην ανθρώπινη φύση αλλά οι υψηλοί στόχοι και ιδανικά που ανεβάζουν το πνευματικό μας επίπεδο.

Με παραινετικό λόγο, όπως και ο Καβάφης,αλλά με διαφορετική γλώσσα (η γλώσσα του Εμπειρίκου είναι χυμώδης, επιβλητική, λυρική, μεγαλόπρεπη, κατακλύζεται από επίθετα και επαναλήψεις και προβάλλει έντονη συναισθηματική φόρτιση) ο Εμπειρίκος συμβουλεύει τους ανθρώπους ν' απαλλαγούν από φαντάσματα και λάθη του παρελθόντος και να ανοίξουν στη ζωή τους ένα νέο δρόμο, ένα καινούριο παράθυρο, στολισμένο με τριαντάφυλλα που θα οδηγεί σε κάτι διαφορετικό: στην αγάπη.

Η αγάπη, που δεν αναφέρεται στο ποίημα του Καβάφη, προβάλλεται από τον Εμπειρίκο ως κυρίαρχη ιδεολογία, ως διαχρονική αξία και ως ύψιστος προορισμός της ζωής του ανθρώπου. 

 Βιβλιογραφία

1.  Ιστορία της Νεοελληνικής λογοτεχνίας,Ο.Ε.Δ.Β
2.  Ιστορία της Νεοελληνικής λογοτεχνίας, Λίνος Πολίτης,
3. Λεξικό λογοτεχνικών όρων, Ο.Ε.Δ.Β
4. Κείμενα νεοελληνικής λογοτεχνίας, Βιβλίο εκπαιδευτικού, Ο.Ε.Δ.Β, Μ.Ι.Ε.Τ, 2003