ΡΑΨΩΔΙΑ Π: Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΚΛΟΥ

ΡΑΨΩΔΙΑ Π(684-867)

Στίχοι 684-697: Ο Πάτροκλος στα τείχη της Τροίας

•        Προοικονομία του θανάτου του Πάτροκλου στους στίχους 686-687 και 693.       
•     Προβάλλεται η θέληση του θεού, η οποία ρυθμίζει τις τύχες των ανθρώπων  αλλά   και ο άνθρωπος έχει ένας μέρος της ευθύνης για τη ζωή του.
•     9 Τρώες σκοτώθηκαν από το χέρι του Πάτροκλου.

Παρέμβαση του Απόλλωνα: στίχοι 698-725

•   3 φορές επιτέθηκε ο Πάτροκλος και την τέταρτη τον σταμάτησε ο Απόλλωνας.
•    Ο Πάτροκλος παρομοιάζεται με θεό(στίχος 705).
•   Αποστροφή(ρητορικό σχήμα κατά το οποίο ο ομιλητής διακόπτει τη ροή του λόγου του και στρέφεται σε ένα πρόσωπο και του απευθύνει το λόγο μιλώντας σε β πρόσωπο) των στίχων 707-708 :προοικονομείται ότι ο Πάτροκλος και ο Αχιλλέας θα σκοτωθούν πριν την άλωση της Τροίας.
•   Ο Απόλλωνας εμφανίζεται στον Πάτροκλο με επιφάνεια ενώ στον Έκτορα με ενανθρώπιση παίρνοντας την μορφή του Άσιου για να παροτρύνει τον Έκτορα να πολεμήσει.

Ο Έκτορας επιτίθεται και ο Πάτροκλος σκοτώνει τον Κεβριόνη: στίχοι 726-750

•     Η εικόνα του φόνου δίνεται με έντονο ρεαλισμό.
•      Αποστροφή του ποιητή προς τον Πάτροκλο: στίχος 744
•      Ο Πάτροκλος απευθύνεται προς τον νεκρό Κεβριόνη με ειρωνεία και τον παρομοιάζει, καθώς πέφτει στο έδαφος νεκρός,  με δύτη που βουτάει από τη πλώρη του πλοίου για να μαζέψει στρείδια.

Αγώνας γύρω από το νεκρό Κεβριόνη: στίχοι 751-785

•      Η ορμή του Πάτροκλου παρομοιάζεται με την ορμή του λιονταριού.(στίχος 752)  
•   Αποστροφή του ποιητή προς τον Πάτροκλο(στίχος 754)
•    Στίχοι 757-761: ο Πάτροκλος και ο Έκτορας παρομοιάζονται με 2 λιοντάρια που παλεύουν για ένα σκοτωμένο ελάφι
•   Στίχοι 765-771: η ορμή των Αχαιών και των Τρώων παρομοιάζεται με την ορμή 2 αντίθετων ανέμων, που συγκρούονται στα δέντρα ενός πυκνού δάσους.

Το τέλος του Πάτροκλου : 786-867

•   Ο Πάτροκλος , στο αποκορύφωμα των κατορθωμάτων του, σκοτώνει 27 αντιπάλους.
•    Στο στίχο 786 παρομοιάζεται με θεός.
•   Στίχοι 787 και 800 : προοικονομία του θανάτου του Πάτροκλου
•    Αποστροφή στο στίχο 787: ο ποιητής προσφωνεί τον ήρωα που πλησιάζει το θάνατο με το όνομα του και τον  αντιμετωπίζει με οικειότητα και συμπάθεια .
•    Στίχος 790: αρχίζει η παρέμβαση του Απόλλωνα: στάθηκε αόρατος πίσω από τον Πάτροκλο, τον χτύπησε με αποτέλεσμα να ζαλιστεί ο Πάτροκλος , και του αφαίρεσε τα όπλα: κράνος, μακρύ κοντάρι με τη λόγχη, ασπίδα, θώρακα.

•    Η αφαίρεση της περικεφαλαίας δίνεται με μια θαυμάσια οπτικοακουστική εικόνα: η περικεφαλαία πέφτει στο έδαφος, η φούντα της λερώνεται από τη σκόνη  και τα αίματα . Η περικεφαλαία αυτή  ποτέ δεν είχε πέσει στο έδαφος καθώς ο Αχιλλέας ήταν πάντα ανίκητος. Ο Έκτορας φοράει την περικεφαλαία του Αχιλλέα και προοικονομείται ο θάνατος του (στίχος 800). Η φοβερή σκιά του θανάτου καλύπτει τον Έκτορα.Τα σημάδια εξάλλου του θανάτου: χώμα και αίμα είναι εμφανή στο κράνος και απλώνονται σαν μόλυνση.
  
•   Αφοπλισμός του Πάτροκλου: α) ο ποιητής τονίζει τη γενναιότητα του Πάτροκλου β)προετοιμάζεται ο θάνατος του γ) τονίζεται  η αξία της πανοπλίας αλλά και του Αχιλλέα δ) ο Πάτροκλος παράκουσε την εντολή του Αχιλλέα για αυτό και τιμωρείται ε) ο αφοπλισμός γίνεται από πάνω προς τα κάτω.

          Θάνατος του Πάτροκλου

•    Α φάση: ο Απόλλωνας χτυπάει τον Πάτροκλο, τον αφοπλίζει, τον αποδυναμώνει. Ο Απόλλωνας φέρθηκε ύπουλα και χρησιμοποίησε τρόπους  ηθικά απαράδεκτους. Όμως είναι ένας θεός και οι θεοί δεν κρίνονται σύμφωνα με τα ανθρώπινα μέτρα και κανόνες. Δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε τον Απόλλωνα γιατί είναι θεός και ως Θεός στέκεται πάνω από όλα αυτά.
•     Β φάση: ο Εύφορβος(δεν είναι τυχαίος Τρώας αυτός που παίρνει τη σκυτάλη από τον Απόλλωνα) χτυπάει πισώπλατα τον Πάτροκλο και τον τραυματίζει, όμως δεν τολμάει να αποτελειώσει το έργο του και το βάζει στα πόδια σαν κυνηγημένος. Στίχοι 812-813: αποστροφή
•     Γ φάση:  η αναμέτρηση είναι άνιση και ο Έκτορας δίνει το τελειωτικό χτύπημα στο Πάτροκλο, κάτι που ήταν πολύ εύκολο, αφού ο Πάτροκλος ήταν ήδη χτυπημένος. Ο πάνοπλος Έκτορας τα βάζει με ένα τραυματισμένο στρατιώτη και του δίνει τη χαριστική βολή. Ανανδρία και ύβρις χαρακτηρίζουν το χτύπημα σ' ένα άοπλο και τραυματισμένο αντίπαλο.Δύο άνθρωποι χρειάστηκαν και ένας θεός για να σκοτώσουν τον Πάτροκλο: αυτό εξυψώνει το κατόρθωμα του Πάτροκλου και υποβαθμίζει το κατόρθωμα του Έκτορα. Στους στίχους 823-829 ο Πάτροκλος και ο Έκτορας παρομοιάζονται με ένα λιοντάρι και ένα αγριογούρουνο τα οποία διεκδικούν το νερό μιας βρυσούλας και τελικά νικάει το λιοντάρι.

•   Έπαρση του Έκτορα: ο Έκτορας συμπεριφέρεται αλαζονικά ύστερα από μια νίκη που δεν είναι καθαρά δική του. Καυχιέται για τη νίκη του, δηλώνει ότι όσο ζει αυτός οι Τρώες δεν θα γνωρίσουν την σκλαβιά και γίνεται ιδιαίτερα κακός και εκδικητικός την ώρα που ο αντίπαλος του ξεψυχά. Φτάνει στην ύβρη και γίνεται ασεβής γιατί δεν θα επιτρέψει την ταφή του σώματος του Πατρόκλου. Ειρωνεύεται τον ετοιμοθάνατο Πάτροκλο που δεν έχει δίπλα του τον Αχιλλέα να του συμπαρασταθεί και γίνεται χαιρέκακος και πικρόχολος. Τα λόγια του Αχιλλέα αλλοιώνονται στο στόμα του Έκτορα ενώ γελιέται, όταν αναφέρεται στην τύχη του πτώματος του Πάτροκλου. Δεν θα φάνε τα όρνια το νεκρό Πάτροκλο, το δικό του σώμα όμως θα κακοποιηθεί από τον Αχιλλέα.

•     Τα τελευταία λόγια του Πάτροκλου και η απάντηση του Έκτορα: ο Πάτροκλος λίγο πριν πεθάνει αμφισβητεί και μειώνει την νίκη του Έκτορα και καυχιέται ότι θα σκότωνε και άλλους αντιπάλους αν δεν υπήρχε παρέμβαση των θεών. Στους στίχους 851-854 προοικονομεί το θάνατο του Έκτορα, κάτι που είναι βέβαιο, αφού ο Αχιλλέας δεν θα αφήσει ατιμώρητο το θάνατο του Πάτροκλου. Στίχος 843: αποστροφή του ποιητή στον Πάτροκλο.

•   Η υπεροπτική απάντηση του Έκτορα: ο Έκτορας δεν πτοείται από τα λόγια του Πάτροκλου και εξακολουθεί να φέρεται αλαζονικά. Οι στίχοι 860-861 αποτελούν επική ειρωνεία γιατί οι ακροατές γνωρίζουν ότι ο Έκτορας θα πεθάνει από τον Αχιλλέα. Η σκηνή τελειώνει με πολύ σκληρό τρόπο: ο Έκτορας τραβά το δόρυ από το νεκρό σώμα πατώντας επάνω του και σπρώχνοντας τον στο χώμα.