ΤΟ ΨΑΡΑΚΙ ΤΗΣ ΓΥΑΛΑΣ

Το ψαράκι της γυάλας
Μάριος Χάκκας

Το θέμα του κειμένου: η συμπεριφορά και οι κινήσεις ενός ανθρώπου την 21η Απριλίου:μέρα που επιβάλλεται η στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα.

Ο τίτλος του κειμένου: στο μεγαλύτερο μέρος της ανάγνωσης του κειμένου δε φαίνεται να σχετίζεται με όσα συμβαίνουν και έτσι ο αναγνώστης δεν ξέρει τι να περιμένει. Μόνο στο τέλος αποκαλύπτεται ο ρόλος που διαδραματίζει το ψαράκι της γυάλας καθώς είναι αυτό που θα σηματοδοτήσει την οριστική απομάκρυνση  του ήρωα από το αγωνιστικό του παρελθόν.

 Χώρος του διηγήματος: ο περίπατος σε κάποιες συνοικίες (Βύρωνας, Δάφνη, Καλλιθέα) γύρω από το κέντρο της Αθήνας με τέρμα το σπίτι  του.

Χρόνος του διηγήματος:ο δραματικός χρόνος περιλαμβάνει όσα διαδραματίζονατι από το πρωί μέχρι το βραδάκι της 21ης Απριλίου 1967. Όμως σ'ενα πολύ μεγάλο μερος του διηγήματος γίνονται αναδρομές στο μακρινό και στο πιο κοντινό παρελθόν του ήρωα.

Τεχνική της αφήγησης: Η αφήγηση γίνεται in media res σε γ πρόσωπο από ένα παντογνώστη αφηγητή που γνωρίζει καλά το παρελθόν και το παρόν του ήρωα.

Ο ήρωας του διηγήματος

Είναι ένας καθημερινός , ανώνυμος και συμβιβασμένος άνθρωπος. Στα νιάτα του υπήρξε αγωνιστής. Συμμετείχε στους αγώνες του λαού με ενεργή και έντονη δράση και αυτή τη δράση την πλήρωσε με εξορίες, στερήσεις, φυλακή, ψυχική και σωματική ελευθερία και πολλά βάσανα. Σταδιακά η αγωνιστικότητα του εμφανίζει κατιούσα πορεία και ο ήρωας του διηγήματος αποκόπτεται από το παρελθόν του με το οποίο προσπαθεί να διατηρήσει κάποια επαφή μερικές φορές. Όμως είναι αργά: οι ημέρες του αγώνα και της δράσης ανήκουν οριστικά στο παρελθόν και ο ήρωας έχει μετατραπεί σ'ένα συμβιβασμένο, εφησυχασμένο και βολεμένο άνθρωπο. Κάποτε θα μπορούσε να κάνει τα πάντα για να υπερασπιστεί τις αξίες και τα  ιδανικά του αλλά τώρα πια προτιμά την καλοπέραση του  και τις ανέσεις του. Ο ήρωας έχει αλλοτριωθεί με το πέρασμα του χρόνου και έχει μετατραπεί σ'ένα παθητικό και φοβισμένο ον που δεν είναι πρόθυμο να ριψοκινδυνεύσει να χάσει αυτά που έχει. Λίγο οι κακουχίες και τα βάσανα, λίγο η συμπεριφορά των άλλων, λίγο οι ανέσεις που δεν είναι πρόθυμος να χάσει και ο ήρωας παραιτείται και αφήνεται στη συμβιβασμένη ζωή.
Στο τέλος το ψαράκι της γυάλας γίνεται το άλλοθι του ήρωα για  να εγκαταλείψει την αγωνιστική δράση και να περιοριστεί στον μικρό παράδεισο του σπιτιού του. Η δειλία, ο φόβος, ο συμβιβασμός κυριάρχησαν στην ψυχή του ήρωα και έδρασαν καταλυτικά.

Οι φάσεις από τις οποίες περνά ο ήρωας

1. Ενεργή δράση στους αγώνες του λαού, φυλακή, εξορία και πολλά βάσανα.
2. Ιουλιανά 1965: σταδιακή απομάκρυνση από τους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες. Συμμετέχει στους αγώνες με την κάλυψη του καρπουζιού και ήδη έχει αρχίσει η πορεία προς την αστικοποίηση και την αλλοτρίωση.
3. Απρίλιος 1967: Η αγωνιστικότητα του είναι εκμηδενισμένη, δεν τολμάει να κατεβεί στο κέντρο και περιφέρεται άσκοπα σε κάποιες συνοικίες. Ο παλιός , τολμηρός και αποφασισμένος αγωνιστής δεν υπάρχει πια.

Τα υπόλοιπα πρόσωπα του διηγήματος: δεν παίζουν κάποιο σημαντικό ρόλο, πρόκειται για ανθρώπους αδιάφορους, συμβιβασμένους και εφησυχασμένους που έχουν αλλοιωθεί από την πολιτική και κοινωνική κατάσταση που επικρατεί.

Η στάση του συγγραφέα:O συγγραφέας ειρωνεύεται σε πολλά σημεία τον ήρωα του διηγήματος και φαίνεται να διαφωνεί με τις επιλογές του και τον τρόπο συμπεριφοράς του. Όμως δεν μπορούμε να ισχυριστούμε οτι τον απορρίπτει πλήρως και φαίνεται οτι προσπαθεί να τον κατανοήσει και να ερμηνεύσει τι είναι αυτό που κάνει κάποιον άνθρωπο να οδηγηθεί στην αδράνεια, στη φθορά και στην εύκολη λύση του συμβιβασμού.

Συμβουλευτείτε και την ακόλουθη ηλεκτρονική διεύνση:http://users.sch.gr/papangel/sch/lit/ko.hakas1.htm