ΞΕΝΟΦΩΝTΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ΒΙΒΛΙΟ 2, ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4, 18-23

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ  ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ΒΙΒΛΙΟ 2, ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4, 18-23

Μετάφραση 

[18] Αφού είπε αυτά, στράφηκε προς τους εχθρούς και ήταν ήρεμος· γιατί και ο μάντης τους συμβούλευε να μην επιτεθούν πριν κάποιος από τους δικούς τους πέσει ή τραυματιστεί· «όταν όμως συμβεί αυτό, εγώ θα προηγηθώ», είπε, «κι η νίκη θα ανήκει σ' εσάς τους επόμενους , εγώ όμως θα πεθάνω, όπως τουλάχιστον προαισθάνομαι».

[19] Και δε διαψεύστηκε, αλλά μόλις πήραν τα όπλα, αυτός σαν να τον οδηγούσε κάποια μοίρα όρμησε πρώτος, έπεσε πάνω στους εχθρούς και πέθανε, και είναι θαμμένος στη διάβαση του Κηφισού· οι άλλοι στο μεταξύ νικούσαν και καταδίωξαν τους εχθρούς μέχρι την πεδιάδα. Πέθαναν εκεί από τους Τριάκοντα ο Κριτίας και ο Ιππόμαχος κι από τους δέκα άρχοντες του Πειραιά ο Χαρμίδης, ο γιος του Γλαύκωνα, κι απ' τους άλλους περίπου εβδομήντα. Και τα όπλα τους τα πήραν, δεν αφαίρεσαν όμως τους χιτώνες κανενός από τους πολίτες. Κι όταν συνέβη αυτό και απέδωσαν τους νεκρούς με συμφωνία, πολλοί  συνομιλούσαν, πλησιάζοντας ο ένας τον άλλο.

[20] Ο Κλεόκριτος, ο κήρυκας των μυστών, που είχε πολύ δυνατή φωνή, αφού επέβαλε σιωπή, είπε· Συμπολίτες, γιατί μας διώχνετε; Γιατί θέλετε να μας σκοτώσετε; Γιατί εμείς ποτέ ως τώρα δε σας κάναμε κανένα κακό, αντίθετα συμμετείχαμε με σας και στις πιο σεβαστές τελετές και σε θυσίες και στις ωραιότερες γιορτές και ήμασταν μαζί στους ίδιους χορούς και πηγαίναμε στα ίδια σχολεία και ήμασταν μαζί στρατιώτες και πολλούς κινδύνους αντιμετωπίσαμε μαζί σας και σε στεριά και σε θάλασσα για να υπερασπίσουμε την κοινή σωτηρία και ελευθερία όλων μας.

[21] Στο όνομα των πατρικών και μητρικών θεών και στο όνομα της συγγένειας εξ αίματος και εξ αγχιστείας και στο όνομα των πολιτικών σωματείων μας - γιατί με όλα αυτά πολλοί συνδεόμαστε μεταξύ μας - δείχνοντας σεβασμό σε θεούς και ανθρώπους σταματήστε να βλάπτετε την πατρίδα και μην πειθαρχείτε στους ανοσιότατους Τριάκοντα, οι οποίοι για προσωπικά οφέλη λίγο έλειψε να σκοτώσουν περισσότερους Αθηναίους μέσα σε οχτώ μήνες απ' ό,τι όλοι οι Πελοποννήσιοι σε πόλεμο δέκα χρόνων.

[22] Αν και μπορούμε να ζούμε ειρηνικά ως πολίτες, αυτοί μας οδηγούν στον πιο αισχρό απ' όλους και στο βλαβερότερο και στον πιο ανόσιο και μισητό σε θεούς και ανθρώπους εμφύλιο πόλεμο. Τουλάχιστον όμως να ξέρετε με βεβαιότητα ότι κι απ' όσους τώρα από εμάς σκοτώθηκαν όχι μόνο εσείς αλλά και εμείς κλάψαμε πολύ μερικούς. Αυτός λοιπόν τέτοια έλεγε· κι όσοι αρχηγοί επέζησαν επειδή άκουσαν επιπλέον τέτοια λόγια, οδήγησαν πίσω στην πόλη αυτούς που ήταν μαζί τους.

[23] Την επόμενη μέρα οι Τριάκοντα ιδιαίτερα ταπεινωμένοι και απομονωμένοι κάθονταν μαζί στην αίθουσα των συνεδριάσεων· και από τους τρεις χιλιάδες, οπουδήποτε ήταν τοποθετημένος ο καθένας, παντού διαφωνούσαν μεταξύ τους. Γιατί όσοι είχαν διαπράξει σοβαρότερα αδικήματα και φοβούνταν υποστήριζαν έντονα ότι δεν έπρεπε να υποχωρήσουν σε όσους ήταν στον Πειραιά (στους δημοκρατικούς)· όσοι όμως πίστευαν ότι δεν είχαν κάνει αδικίες και οι ίδιοι συλλογίζονταν και στους άλλους εξηγούσαν ότι δεν τους χρειάζονταν τέτοιες συμφορές και είπαν ότι δεν πρέπει να πειθαρχήσουν στους Τριάκοντα ούτε να τους αφήσουν να καταστρέφουν την πόλη. Τελικά αποφάσισαν εκείνους να τους καθαιρέσουν και άλλους να εκλέξουν. Και εξέλεξαν δέκα, έναν από κάθε φυλή.

Πηγή: http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/A_Lyk/A_Lyk_2_4_18-23.htm

Παράγραφοι 18-19

Ο Θρασύβουλος  εμψύχωσε τους άνδρες του και περίμενε την ώρα της επίθεσης. Ο μάντης που ήταν με το μέρος των δημοκρατικών τους συμβούλευσε να μην επιτεθούν πριν κάποιος δικός τους πέσει νεκρός η τραυματιστεί. Ο μάντης είναι βέβαιος για τη νίκη των δημοκρατικών και για το δικό  του θάνατο. Ο Θρασύβουλος αποδέχεται την πρόβλεψη του μάντη κάτι που δηλώνει τον καθοριστικό παράγοντα της μαντείας στις πολεμικές εξελίξεις καθώς και την ευσέβεια και την πίστη του Ξενοφώντα. Άλλωστε ο συγγραφέας πίστευε ότι οι θεοί παρεμβαίνουν στα ανθρώπινα και το θεϊκό στοιχείο προσδιορίζει σε μεγάλο βαθμό τις επιλογές και πράξεις των ανθρώπων.

Η απόφαση του μάντη να μείνει στη θέση του είναι συνειδητή επιλογή να θυσιαστεί και θυμίζει την περίπτωση του μάντη Μεγιστία στη μάχη των Θερμοπυλών που προτίμησε να πολεμήσει και να πεθάνει. Η απόφαση του μάντη να θυσιαστεί για χάρη του κοινωνικού συνόλου δείχνει υψηλό φρόνημα και συνέπεια στις αρχές του.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ξενοφών δεν περιγράφει τη μάχη με λεπτομέρειες αλλά εστιάζει την προσοχή του στο πρόσωπο του μάντη και στη στάση των δημοκρατικών μετά την έκβαση της μάχης. Στην εποχή του Ξενοφώντα υπάρχει σταδιακή μετατόπιση του ιστορικού ενδιαφέροντος από τα γεγονότα στα πρόσωπα.

Το τέλος της μάχης βρίσκει τους δημοκρατικούς νικητές και τους ολιγαρχικούς να έχουν βαρύτατες απώλειες. Ένα από τα θύματα  της μάχης είναι και ο Κριτίας που ήταν και ο επικεφαλής του τυραννικού καθεστώτος. Ο θάνατος του καθορίζει την πτώση και το τέλος του τυραννικού καθεστώτος.

Παρά το γεγονός ότι οι δημοκρατικοί νίκησαν, δεν έχασαν ούτε στιγμή την ανθρωπιά τους και αυτό ο Ξενοφών φροντίζει να το τονίσει. Στην αρχαιότητα οι  νικητές αφαιρούσαν από τους νεκρούς τα όπλα και τα ρούχα τους με στόχο να τους ταπεινώσουν. Όμως οι δημοκρατικοί δεν θέλησαν ν’ ατιμάσουν τους νεκρούς, αφαίρεσαν τα όπλα τους όχι όμως και τα ρούχα τους και επέτρεψαν την ταφή τους. Η διαφορά ήθους των δύο αντιπάλων: δημοκρατικών και ολιγαρχικών είναι φανερή. ΟΙ δημοκρατικοί είναι άνθρωποι θεοσεβούμενοι και με ανώτερο ήθος.

Παράγραφοι 20-22

Είναι η ώρα που οι δύο αντίπαλοι πλησιάζουν ο ένας τον άλλο, είναι η στιγμή που ο θάνατος και η απώλεια φέρνουν πιο κοντά τους ανθρώπους.

Τον λόγο παίρνει ο Κλεόκριτος, που είναι ο κήρυκας των μυημένων στα Ελευσίνια μυστήρια. Ο Κλεόκριτος απευθύνεται στους ολιγαρχικούς και τους καλεί σε συμφιλίωση.

Ο λόγος του, που διαπνέεται από θρησκευτικότητα και ευσέβεια και είναι συναισθηματικά φορτισμένος και γεμάτος ένταση χωρίζεται σε τρία μέρη:

1. Πρόλογος:  «άνδρες…….βούλεσθε».
2. Κύριο μέρος: «ημεις ….παρέχουσιν».
3. Επίλογος: «αλλα…..κτεδακρύσαμεν».

Ο Κλεόκριτος με λόγο γεμάτο πάθος θυμίζει στους αντιπάλους όλα αυτά που τους ενώνουν γι’αυτό και κυριαρχεί η έννοια της συλλογικότητας και της ομαδικότητας. Ο λόγος του Κλεόκριτου δίνεται από τον Ξενοφώντα με πολυσύνδετα, υπερθετικά, σύνθετες λέξεις, ρήματα και εκφράσεις που δηλώνουν τη συντροφικότητα. Ο Κλεόκριτος αναφέρεται:

• Στους κοινούς θρησκευτικούς και λατρευτικούς δεσμούς.
• Στην κοινή συμμετοχή στους χορούς, στα εκπαιδευτήρια και στις στρατιωτικές δραστηριότητες.
• Στους κοινούς κινδύνους που διέτρεξαν όλοι οι Αθηναίοι υπέρ της σωτηρίας και της ελευθερίας της πατρίδας.
• Στους πατρογονικούς θεούς, στη συγγένεια εξ αίματος και αγχιστείας που είχαν πολλοί αντίπαλοι μεταξύ τους και στους δεσμούς φιλίας και συντροφικότητας που είχαν αναπτυχθεί ανάμεσα τους  στους πολιτικούς συλλόγους στους οποίους συμμετείχαν.

Με δραματικές και απελπισμένες εκκλήσεις προς τους αντιπάλους ο Κλεόκριτος ζητά από τους ολιγαρχικούς να σταματήσουν τα εγκλήματα εις βάρος των ίδιων των συμπολιτών τους και της πατρίδας τους και να απομακρύνουν τους τριάκοντα , οι οποίοι παρακινημένοι από προσωπικές ιδιοτέλειες προξένησαν ανεπανόρθωτες συμφορές, αιματηρές συγκρούσεις και εμφύλιο σπαραγμό.

Ο συγκινητικός και φλογερός λόγος του Κλεόκριτου είχε άμεση απήχηση στην ψυχή των ακροατών και έτσι οι τύραννοι απέσυραν γρήγορα τους άνδρες τους από την Αθήνα.

Παράγραφος 23

Η επόμενη ημέρα βρίσκει τους ολιγαρχικούς καταβεβλημένους, απομονωμένους, ταπεινωμένους και ανήσυχους για το μέλλον και την τύχη τους. Στην πρώτη συνεδρίαση της επόμενης μέρας παρουσιάζονται διαφοροποιήσεις στη συμπεριφορά και στη στάση των τρισχιλίων που είχαν στηρίξει το καθεστώς των τριάκοντα.

Από τη μια είναι εκείνοι που είχαν εμπλακεί σε εγκλήματα και αρνούνταν κάθε συμβιβασμό γιατί φοβούνταν τις αντεκδικήσεις. Από την άλλη είναι οι μετριοπαθείς ολιγαρχικοί οι οποίο δεν είχαν αναμειχθεί σε βιαιοπραγίες εις βάρος των δημοκρατικών και οι οποίοι ήταν αποφασισμένοι να δώσουν τέλος στα δεινά της πατρίδας τους βλέποντας τα εγκλήματα των τριάκοντα και τις συμφορές που είχαν προκαλέσει.

Η καθαίρεση των τριάκοντα  είναι πια γεγονός και εκλέγεται νέα δεκαμελής ηγεσία, ένας άρχοντας από κάθε φυλή με στόχο να σταματήσει ο εμφύλιος πόλεμος και να συμφιλιωθούν οι πολίτες.