Για τον όρο μετανάστες

Μπέρτολτ Μπρεχτ

 
 Στην Γερμανία θεωρείται ο πατέρας του «επικού θεάτρου». Στον υπόλοιπο κόσμο είναι γνωστός και γιατί υπηρέτησε το «διδακτικό» και το «ανθρωπιστικό θέατρο» ως δραματουργός και σκηνοθέτης. Πολλά είναι και τα ποιήματα που έγραψε.

ΕπιρροέςΤα έργα του έχουν ασκήσει σημαντική επιρροή σε μεταγενέστερους δημιουργούς, όπως ο Λαρς φον Τρίερ, Ράινε Βέρνερ Φασμπίντερ, ο Ναγκίσα Οσίμα, και ο Ζαν Λουκ Γκοντάρ. Επηρροές του Μπρέχτ εντοπίζονται και σε διευθυντές – χορογράφους, όπως Μπομπ Φόσσε (Καμπαρέ, Σικάγκο, Λένι). Ο όρος «μπρεχτικός» χρησιμοποιείται από τους κριτικούς θεάτρου για ό,τι θυμίζει το ιδιαίτερο στυλ και την προσέγγιση του θεάτρου από τον Μπρεχτ.

Έργο
Τα έργα του επαναστατικά, αντιεξουσιαστικά. Οι χαρακτήρες του ανθρώπινοι, σχοινοβατούν ανάμεσα στην φωτεινή και τη σκοτεινή πλευρά τους, μέσα σε σενάρια που δεν αφήνουν εκτός τη διδαχή και τα μηνύματα.
Αρχικά, τα έργα του χαρακτηρίζονταν από πνεύμα καταδίκης του πολέμου και του μιλιταρισμού, ενώ στη συνέχεια παρατηρείται μια αποφασιστική στροφή στη σκέψη και τη ζωή του, που εμπνέεται από τη μαρξιστική φιλοσοφία.
Σημαντική ώθηση στη σχέση του με την εργατική τάξη και το κίνημά της έδωσε η μαζική εξαθλίωση που προκάλεσε η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1920 και η νέα ορμητική ανάπτυξη του εργατικού κινήματος στη Γερμανία.
Ο Μπρεχτ άρχισε την καριέρα του ως δραματουργός με μια σειρά πειραματισμούς, επηρεασμένος από τις εξπρεσιονιστικές τεχνικές, όπως στο έργο του "Βάαλ" (Baal, 1918).
Με το αντιπολεμικό έργο του «Ταμπούρλα μες τη Νύχτα» (1922) κερδίζει το Βραβείο Κλάιστ (Kleist Prize). Οι επιρροές που δέχτηκε ο ίδιος προέρχονται κυρίως από τον Φρανκ Βέντεκιντ, του οποίου ήταν θαυμαστής, αλλά και από το κινεζικό και το ρωσικό θέατρο.
Το «διδακτικό»και «ανθρωπιστικό» θέατρο που για χρόνια υπηρέτησε ο Μπρεχτ απηχεί τη μαρξιστική ιδεολογία του. Ήταν τότε που έγραψε και το λιμπρέτο της όπερας (με μουσική του Κουρτ Βάιλ) «Η Άνοδος και η Πτώση της πόλης Μαχάγκονυ» (1930).
Ανάμεσα στα έτη 1937 και 1945, ο Μπρεχτ έγραψε τα σπουδαιότερα έργα του: «Η Ζωή του Γαλιλαίου» (1937-39), «Μάνα Κουράγιο και τα Παιδιά της» (1936-39), «Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν» (1935-41), «Ο Κύριος Πούντιλα και ο Υπηρέτης του Μάττι» (1940), «Η Άνοδος του Αρτούρου Ούι» (1941), «Τα Οράματα της Σιμόνης Μασάρ» (1940-43), «Ο Σβέικ στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο» (1942-43) και «Ο Καυκασιανός Κύκλος με την Κιμωλία» (1943-45). Το 1944 γράφει το έργο «Η ιδιωτική ζωή της κυρίαρχης φυλής», μια άτεγκτη κριτική της ζωής στη Γερμανία υπό το καθεστώς του Εθνικοσοσιαλισμού.

Θεωρία θεάτρου Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ έκανε μία από τις μεγαλύτερες τομές στο σύγχρονο θέατρο καθώς επιχείρησε να το απομακρύνει από τις μέχρι τότε συμβάσεις του θεάτρου της ψευδαίσθησης.
Ήθελε να βρει απάντηση στην ερώτηση του Λένιν «Πώς και τι πρέπει να μαθαίνουμε;». Δημιούργησε μια νέα θεωρία του θεάτρου, «επικό θέατρο», όπου ένα θεατρικό έργο δεν πρέπει να προκαλεί στον θεατή συναισθηματική ταύτιση με την δράση-πλοκή, αλλά αντίθετα πρέπει να προκαλεί λογικό αυτό-στοχασμό και κριτική ματιά για τα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στην σκηνή.
Πίστευε ότι η εμπειρία μια κλιμακούμενης κάθαρσης του συναισθήματος άφηνε στο κοινό μια αίσθηση εφησυχασμού. Αντίθετα, ήθελε το κοινό του να χρησιμοποιεί αυτή την κριτική οπτική για να εντοπίζει τις κοινωνικές αρρώστιες στον κόσμο και να μπορεί να κινηθεί από το θέατρο μπροστά στην αλλαγή.

Αναγνώριση Η παγκοσμιότητα του έργου του αναγνωρίστηκε ευρέως μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Τα έργα του κλείνουν μέσα τους μια διάρκεια, καθώς αναδεικνύουν την ανθρώπινη υπόσταση. Έτσι, όχι μόνο δεν καταλύθηκαν από το χρόνο, αλλά τώρα προβάλλονται και τιμώνται περισσότερο παρά ποτέ. Για το έργο «Ταμπούρλα μες τη Νύχτα» (1922) κερδίζει το Βραβείο Κλάιστ (Kleist Prize). Το 1950 εκλέχτηκε μέλος της Ακαδημίας Τεχνών. Τιμήθηκε με το Εθνικό Βραβείο της ΛΓΔ το 1951 και με το Βραβείο Λένιν για την Ειρήνη το 1954.

Η ζωή του
Ο Μπρεχτ γεννήθηκε το 1898 στο καθολικό Άουγκσμπουργκ, από καθολικό πατέρα και προτεστάντισσα μητέρα. Ήδη στα 14 του είχε ξεκινήσει να γράφει. Το 1917 εγγράφεται στο πανεπιστήμιο του Μονάχου, στην ιατρική, χωρίς να τελειώσει ποτέ γιατί επιστρατεύεται ως νοσοκόμος και υπηρετεί στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αρχίζει να γράφει ποιήματα και θεατρικά. Η πρώτη συλλογή ποιημάτων του ήταν το «Εγκόλπιο ευσέβειας» για το οποίο κέρδισε λογοτεχνικό βραβείο.
Σημαντικότατη επίδραση στην πορεία του άσκησαν οι πολιτικές συνθήκες στην Γερμανία, ιδιαίτερα η άνοδος του ναζισμού και ο πόλεμος, καθώς άλλαξαν τις συνθήκες της ζωής του και υπήρξαν πηγή έμπνευσης για πολλά έργα του.
«Ο πόλεμος με ξεσήκωσε», γράφει ο ίδιος. Το 1918 μία πολιτική αναταραχή στη Βαυαρία θα εμπνεύσει τον Μπέρτολτ Μπρεχτ... το αποτέλεσμα είναι το «Βάαλ», το πρώτο του θεατρικό έργο.Η φρίκη του πολέμου τον έκανε συνειδητό φιλειρηνιστή. Τότε έγραψε και το ποίημα που τον έκανε γνωστό: ο «Θρύλος του Νεκρού Στρατιώτη».
Το 1922 παντρεύεται την τραγουδίστρια της όπερας Μαριάνε Τσοφ με την οποία αποκτά μια κόρη. Αργότερα θα γνωρίσει και θα παντρευτεί, το 1929,  την εβραία Χελένε Βάιγκελ με την οποία θα μείνει ως το τέλος της ζωής και μαζί θα ιδρύσουν το Μπερλίνερ Ανσάμπλ το 1949. Το 1933 θα εγκαταλείψουν την Γερμανία του Χίτλερ και θα «περιπλανιόνται» για τα επόμενα 8 χρόνια σε διάφορες χώρες της Ευρώπης και την Αμερική.
Μετά την επιστροφή του στη Γερμανία το 1949, ο Μπρεχτ αφιερώνεται στην ποίηση και τη σκηνοθεσία των έργων του. Έγραψε εκατοντάδες ποιήματα που αντανακλούν τη σταδιακή μεταστροφή του προς τη μαρξιστική-λενινιστική φιλοσοφία. Τα πιο γνωστά από αυτά είναι: Άκουσα πως τίποτα δε θέλετε να μάθετε, Εγκώμιο στη μάθηση, Γερμανικό εγχειρίδιο πολέμου, Αυτό θέλω να τους πω, Να καταπολεμάτε το πρωτόγονο, Ποτέ δε σε είχα αγαπήσει τόσο πολύ, Απώλεια ενός πολύτιμου ανθρώπου, Εγκώμιο στον Κομμουνισμό, Εγκώμιο στη Διαλεκτική. 



Πηγή: http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=383660

ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΡΟ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ, ΜΠΕΡΤΟΛΤ ΜΠΕΡΧΤ

Ο Δημιουργός

Είναι γνωστός ως θεατρικός συγγραφέας αλλά υπήρξε και μεγάλος διηγηματογράφος και ποιητής.  Το έργο του επηρεάστηκε βαθύτατα από τους δύο παγκοσμίους πολέμους που έζησε. Η λιτότητα, η ανθρωπιά και η διαχρονικότητα χαρακτηρίζουν τα έργα του Μπρεχτ. Ήταν υπέρμαχος της δημοκρατίας και στόχος του έργου του είναι να παρακινήσει τους αναγνώστες του να σκεφτούν, να καταλάβουν τα προβλήματα τους, να αντισταθούν στη βία των ισχυρών, να αναλάβουν δράση και να αγωνιστούν για τη βελτίωση των  συνθηκών της ζωής τους.

Θεματικά κέντρα

Αυτοεξόριστοι και πολιτικοί πρόσφυγες

Πολιτικές διώξεις και αντίσταση στην επιβολή των ισχυρών

Η σημασία της ιδεολογικής συνέπειας και ενότητας στον αγώνα

 

ΕΝΟΤΗΤΑ 1^η : (στίχοι 1-9)

Η διαφορά ανάμεσα στους μετανάστες και τους πολιτικούς πρόσφυγες.

Ο ποιητής δεν αποδέχεται τον όρο «μετανάστες» για αυτόν και τους άλλους σαν αυτόν, οι οποίοι έχουν φύγει από την πατρίδα τους και ζουν σε ξένη χώρα.

Ο μετανάστης αφήνει από μόνος του την πατρίδα του και ελεύθερα επιλέγει να ζήσει σε μια άλλη χώρα αναζητώντας  καλύτερες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης και γενικά μια καλύτερη τύχη.

Ο ποιητής όμως δεν έφυγε με δική του θέληση. Έφυγε κρυφά γιατί εκδιώχθηκε, κυνηγήθηκε και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα του. Το σκληρό, βίαιο, απάνθρωπο και αυταρχικό ναζιστικό καθεστώς επιδίωκε να φιμώνει κάθε ελεύθερη φωνή για να επιβάλει τη θέληση του.

Το μαρτύριο των πολιτικών εξόριστων δεν έχει τελειωμό καθώς ο καινούριος τόπος στον οποίο ζουν μοιάζει με εξορία και δεν μπορούν να τον αισθανθούν ως πατρίδα τους.

Ο ποιητής χρησιμοποιεί σταθερά α πληθυντικό πρόσωπο γιατί δεν αναφέρεται μόνο στον εαυτό του αλλά σε όλους εκείνους που βρίσκονται στην ίδια θέση με αυτόν και θέλει να τους κάνει να μην ξεχάσουν, να διατηρήσουν τη μνήμη τους και το θυμό τους για όσα τραγικά έχουν συμβεί στην πατρίδα τους.

ΕΝΟΤΗΤΑ 2^η: (στίχοι 10-16)

Η ζωή των πολιτικών εξόριστων

Ο ποιητής αναφέρεται στον τρόπο που ζουν οι εξόριστοι στην καινούρια τους πατρίδα. Το ρήμα απομένουμε παρουσιάζει τη δύσκολη θέση στην οποία βρίσκονται. Το επίθετο όμως ασύχαστοι δείχνει ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι δεν επαναπαύονται ούτε αποδέχονται τη μοίρα τους χωρίς να κάνουν τίποτα απολύτως.

Οι μετανάστες πηγαίνουν συχνά σε χώρες μακρινές όμως ο ποιητής πήγε σε μια χώρα γειτονική στη Γερμανία γιατί θέλει να νιώθει κοντά στην πατρίδα του.  Ζει με την ελπίδα της επιστροφής στην πατρίδα του και όχι μόνο δεν την ξεχνά αλλά περιμένει με αγωνία να μάθει ειδήσεις και εξελίξεις από αυτήν. Όλοι όσοι βρίσκονται στην ίδια θέση με αυτόν έχουν το μυαλό τους στην πατρίδα τους και δεν την απαρνιούνται όπως κάνουν συχνά οι μετανάστες. Η διαρκής επικοινωνία με τον τόπο τους είναι για αυτούς πραγματική ανάγκη.

Η αρνητική του άποψη για το καθεστώς που επικρατεί στην πατρίδα του είναι φανερή καθώς προσδοκά να υπάρξει σύντομα αλλαγή και ελπίζει να ανατραπεί το ανελεύθερο χιτλερικό καθεστώς.

Η επανάληψη της λέξης τίποτα δηλώνει ότι ο ποιητής δεν συγχωρεί και δεν ξεχνά  τίποτα από αυτά που έγιναν. Η αγανάκτηση, η αποδοκιμασία και ο αποτροπιασμός για όσα έγιναν στη Γερμανία δηλώνεται με έντονο τρόπο. Οι ελεύθεροι άνθρωποι δεν μπορούν να ξεχάσουν ούτε να μείνουν αδρανείς και παθητικοί απέναντι στα εγκλήματα του ναζιστικού καθεστώτος.

ΕΝΟΤΗΤΑ 3^η (στίχοι 17-26)

Η υπόσχεση των πολιτικών εξόριστων για ανατροπή του χιτλερικού καθεστώτος

Το ναζιστικό καθεστώς προσπαθεί να σταματήσει όλες τις υγιείς και ελεύθερες φωνές επιβάλλοντας μια αρρωστημένη  σιωπή όμως ακούγονται τα ουρλιαχτά όλων εκείνων που αντιστέκονται, κρατούνται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τιμωρούνται και βασανίζονται φριχτά.  Η αντίθεση  έχει ως στόχο να δείξει την απελπιστική κατάσταση που υπάρχει στη Γερμανία, την εξαθλίωση, την απόγνωση, τη φρίκη. Από την άλλη δείχνει ότι αυτή η σιωπή είναι μόνο φαινομενική , επιφανειακή  και δεν ξεγελά τους πολιτικούς εξόριστους που ξέρουν τι συμβαίνει και δεν συμφωνούν με την ισχύουσα κατάσταση.

Η ίδια η παρουσία των εξόριστων μοιάζει σαν να είναι ο απόηχος των εγκληματικών ενεργειών του καθεστώτος. Η παρουσία των πολιτικών προσφύγων στην ξενιτιά φανερώνει όλα τα άσχημα που συμβαίνουν στη Γερμανία. Οι συνθήκες όμως της ζωής των εξόριστων είναι τραγικές. Η εξαθλιωμένη εικόνα τους φανερώνει την άθλια κατάσταση της χιτλερικής Γερμανίας και έχει ως στόχο να κάνει τους εξόριστους να αντισταθούν.

Οι τρεις τελευταίοι στίχοι αποτελούν την αισιόδοξη στάση του ποιητή: κανείς από τους εξόριστους δε θα μείνει οριστικά στον ξένο τόπο, αλλά όλοι θα επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Η τελευταία λέξη δεν ειπώθηκε ακόμη: την τελευταία λέξη θα την πουν όλοι αυτοί που θα αγωνιστούν και θα αντισταθούν μέχρι την τελική κατάρρευση του ναζιστικού καθεστώτος. Πράγματι τα γεγονότα που ακολούθησαν δικαιώνουν την άποψη του ποιητή, έστω και αν το ναζιστικό καθεστώς ανατράπηκε με μεγάλη καθυστέρηση. Ο ίδιος ο Μπρεχτ, μετά από  πολλές περιπλανήσεις, επέστρεψε το 1948 στο Βερολίνο και έζησε τα τελευταία χρόνια στην αγαπημένη του πατρίδα, που ήταν κατεστραμμένη αλλά ελεύθερη.

Στιχουργική-γλώσσα

Το ποίημα είναι γραμμένο σε ελεύθερο στίχο και δεν ακολουθεί τους κανόνες της παραδοσιακής ποίησης.

Η γλώσσα, την οποία διαβάζουμε από μετάφραση, είναι απλή, καθημερινή, προφορική και στόχο έχει να κάνει το κοινό του να αντιδράσει , να μην εφησυχάζει.

Ύφος

Το ύφος είναι απλό, ζωντανό, άμεσο καθώς  ο ποιητής χρησιμοποιεί το α πρόσωπο. Τα σχήματα λόγου δεν κάνουν το ύφος λυρικό ούτε συγκινούν αλλά περνούν τα συναισθήματα του θυμού και της αγανάκτησης.