Ερωτόκριτος, Β.Κορνάρος

Ερωτόκριτος, Β.Κορνάρος

Ο Ερωτόκριτος είναι μία έμμετρη μυθιστορία που συντέθηκε από τον Βιτσέντζο Κορνάρο στην Κρήτη τον 17ο αιώνα. Αποτελείται από 10.012 ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους στην Κρητική διάλεκτο, των οποίων οι τελευταίοι δώδεκα αναφέρονται στον ίδιο τον ποιητή. Κεντρικό θέμα του είναι ο έρωτας ανάμεσα σε δύο νέους, τον Ερωτόκριτο, που στο έργο αναφέρεται μόνο ως Ρωτόκριτος ή Ρώκριτος, και την Αρετούσα, και γύρω από αυτό περιστρέφονται και άλλα θέματα όπως η τιμή, η φιλία, η γενναιότητα και το κουράγιο. Μαζί με την Ερωφίλη του Γεωργίου Χορτάτση είναι τα σημαντικότερα έργα της κρητικής λογοτεχνίας.

Υπόθεση

Ερωτόκριτος, Θεόφιλος

Το έργο διαδραματίζεται στην αρχαία Αθήνα, ο κόσμος όμως που απεικονίζει είναι ένα σύνθετο κατασκεύασμα που δεν ανταποκρίνεται σε κάποια συγκεκριμένη ιστορική πραγματικότητα: παράλληλα με τις αρχαιοελληνικές αναφορές, εμφανίζονται αναχρονισμοί και πολλά στοιχεία του δυτικού κόσμου, όπως η κονταρομαχία. Η υπόθεση χωρίζεται σε πέντε τμήματα και είναι συνοπτικά η εξής:

• Α. Ο βασιλιάς της Αθήνας Ηράκλης και η σύζυγός του αποκτούν μετά από πολλά χρόνια γάμου μια κόρη, την Αρετούσα. Τη βασιλοπούλα ερωτεύεται ο γιος του πιστού συμβούλου του βασιλιά, Ερωτόκριτος. Επειδή δεν μπορεί να φανερώσει τον έρωτά του, πηγαίνει κάτω  από το παράθυρό της τα βράδια και της τραγουδά. Η κοπέλα σταδιακά ερωτεύεται τον άγνωστο τραγουδιστή. Ο Ηράκλης, όταν μαθαίνει για τον τραγουδιστή, του στήνει ενέδρα για να τον συλλάβει, ο Ερωτόκριτος όμως μαζί με τον καλύτερό του φίλο σκοτώνει τους στρατιώτες του βασιλιά. Ο Ερωτόκριτος, καταλαβαίνοντας ότι ο έρωτάς του δεν μπορεί να έχει αίσια έκβαση, ταξιδεύει στη Χαλκίδα για να ξεχάσει. Στο διάστημα αυτό ο πατέρας του αρρωσταίνει και όταν η Αρετούσα τον επισκέπτεται, βρίσκει στο δωμάτιο του Ερωτόκριτου μια ζωγραφιά που την απεικονίζει και τους στίχους που της τραγουδούσε. Όταν εκείνος επιστρέφει, ανακαλύπτει την απουσία της ζωγραφιάς και των τραγουδιών και μαθαίνει ότι μόνο η Αρετούσα τους είχε επισκεφτεί. Επειδή καταλαβαίνει ότι αποκαλύφθηκε η ταυτότητά του και ότι μπορεί να κινδυνεύει, μένει στο σπίτι προσποιούμενος ασθένεια και η Αρετούσα του στέλνει για περαστικά ένα καλάθι με μήλα, ως ένδειξη ότι ανταποκρίνεται στα συναισθήματά του.

• Β. Ο βασιλιάς οργανώνει κονταροχτύπημα για να διασκεδάσει την κόρη του. Παίρνουν μέρος πολλά αρχοντόπουλα από όλον τον γνωστό κόσμο και ο Ερωτόκριτος είναι ο νικητής.

• Γ. Το ζευγάρι αρχίζει να συναντιέται κρυφά στο παράθυρο της Αρετούσας. Η κοπέλα παρακινεί τον Ερωτόκριτο να τη ζητήσει από τον πατέρα της. Όπως είναι φυσικό, ο βασιλιάς εξοργίζεται με το «θράσος» του νέου και τον εξορίζει. Ταυτόχρονα φτάνουν προξενιά για την Αρετούσα από το βασιλιά του Βυζαντίου. Η κοπέλα αμέσως αρραβωνιάζεται κρυφά με τον Ερωτόκριτο, πριν αυτός εγκαταλείψει την πόλη.

• Δ. Η Αρετούσα αρνείται να δεχθεί το προξενιό και ο βασιλιάς τη φυλακίζει μαζί με την πιστή παραμάνα της. Έπειτα από τρία χρόνια, όταν οι Βλάχοι πολιορκούν την Αθήνα, εμφανίζεται ο Ερωτόκριτος μεταμφιεσμένος από μαγεία. Σε μια μάχη σώζει τη ζωή του βασιλιά και τραυματίζεται.

  

  Ερωτόκριτος και Αρετούσα, Μποστ

• Ε. Ο βασιλιάς για να ευχαριστήσει τον τραυματισμένο ξένο του προσφέρει σύζυγο την κόρη του. Η Αρετούσα αρνείται και αυτόν τον γάμο και στη συζήτηση με τον μεταμφιεσμένο Ερωτόκριτο επιμένει στην άρνησή της. Ο Ερωτόκριτος την υποβάλλει σε δοκιμασίες για να επιβεβαιώσει την πίστη της και τελικά της αποκαλύπτεται αφού λύνει τα μαγικά που τον είχαν μεταμορφώσει. Ο βασιλιάς αποδέχεται το γάμο και συμφιλιώνεται με τον Ερωτόκριτο και τον πατέρα του και ο Ερωτόκριτος ανεβαίνει στο θρόνο της Αθήνας.

Πηγή:  https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%81%CF%89%CF%84%CF%8C%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%84%CE%BF%CF%82 

 Ο ποιητής

Ερωτόκριτος και Αρετούσα, Γ.Τσαρούχης

Ο ποιητής παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, καθώς είναι ο αφηγητής της ιστορίας. Γνωρίζει τα πάντα, δίνει τον λόγο στους ήρωες και ρίχνει φως στα γεγονότα ώστε να είναι πλήρως κατανοητά από τον ακροατή.

 Γλώσσα
 Η γλώσσα είναι η δημοτική με πολλούς κρητικούς ιδιωματισμούς. Ο στίχος είναι ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος, καταληκτικός παροξύτονος και η ομοιοκαταληξία είναι ζευγαρωτή. Στο α απόσπασμα η φυσική, ρυθμική  και λυρική γλώσσα αναδεικνύει τα συναισθήματα για τον Πεζόστρατο και τον Ηράκλη ενώ στο δεύτερο απόσπασμα τονίζεται το επικό στοιχείο.

Ύφος
Α απόσπασμα: απλό, παραστατικό, ζωντανό, λυρικό
Β απόσπασμα: ζωντανό, παραστατικό, τονίζεται το επικό στοιχείο, η ορμητικότητα και το πάθος.

Τα συγκεκριμένα αποσπάσματα
Θεματικά κέντρα

• Οι αξίες της γνώσης και της αρετής
• Η ανυπέρβλητη κοινωνική διαφορά ως εµπόδιο στο γάµο των δύο νέων
• Το αποτυχηµένο προξενιό και η δύναµη της βασιλικής βίας
• Η πολεµική ορµή και ο επικός χαρακτήρας του Ερωτόκριτου

Α απόσπασμα
Ο Πεζόστρατος αναλαμβάνει για χάρη του γιου του να πείσει το βασιλιά να επιτρέψει τον γάμο του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας. Το έργο του Πεζόστρατου δεν είναι εύκολο όμως ο στοργικός πατέρας θλίβεται με τον πόνο του παιδιού του, δίνει μια εσωτερική πάλη με τον εαυτό του και τελικά αποφασίζει να μιλήσει στον Ηράκλη. Έχει επίγνωση της κατώτερης κοινωνικής του θέσης και της σκληρότητας του βασιλιά αλλά η επιθυμία του να δει τον γιο του ευτυχισμένο, τον κάνει να αντιμετωπίσει τον βασιλιά Ηράκλη με ψυχικό σθένος, ειλικρίνεια και σοφία.
Ο Πεζόστρατος αποφασίζει να χρησιμοποιήσει παραδείγματα παλαιότερων εποχών για να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στον Ερωτόκριτο και την Αρετούσα.(με ξόμπλια να τον πιάσει, αθιβολήν του φέρνει: μεταφορά).
Το βασικό επιχείρημα του Πεζόστρατου: στα παλιά χρόνια σημαντικοί άνθρωποι έδιναν μεγαλύτερη αξία στην αρετή, στη γνώση και στην ανδρεία παρά στα πλούτη και στην εξουσία. Τα υλικά αγαθά φθείρονται και χάνονται ενώ οι εσωτερικές αρετές έχουν σταθερή και διαχρονική αξία.
Ο Πεζόστρατος χρησιμοποίησε πολλά τέτοια παραδείγματα αλλά κάθε φορά που έφτανε στο κρίσιμο σημείο δείλιαζε, καθώς τον συγκρατούσε η σύνεση. Τελικά όμως υπερίσχυσε η αγάπη του για το παιδί του και βρήκε το κουράγιο να φανερώσει το μυστικό του.
Ο βασιλιάς Ηράκλης αντιδρά οργισμένα, αφού δεν μπορεί να διανοηθεί οτι η κόρη του θα παντρευτεί κάποιον κοινωνικά κατώτερο. Μιλά με αγένεια στον Πεζόστρατο και τον διατάζει να φύγει αμέσως από το παλάτι. Δεν εξορίζει τον ίδιο λόγω της ηλικίας του αλλά εξορίζει τον Ερωτόκριτο, δίνοντας του διορία τέσσερις μόλις ημέρες. Ο βασιλιάς αδυνατεί να καταλάβει τη δύναμη του έρωτα της Αρετούσας και του Ερωτόκριτου και αντιμεωπίζει τον γάμο της Αρετούσας ως μία αφορμή για να αυξήσει τον πλούτο και την εξουσία του. Μικρόψυχος και κοντόφθαλμος, περιχαρακωμένος στον κλοιό που του έχει επιβάλει η κοινωνική του θέση, εθελοτυφλεί και θέτει σε δεύτερη μοίρα την ευτυχία της κόρης του. Οι πολιτικές σκοπιμότητες υπερτερούν και φέρεται σκληρά και εγωιστικά.

Ερωτόκριτος και Αρετούσα, Ν.Εγγονόπουλος

Δραστηριότητες

1. Υποθέστε οτι είστε ο Ερωτόκριτος ή η Αρετούσα. Γράψτε σε μια ημερολογιακή σελίδα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ανεκπλήρωτος έρωτας που βιώνετε.
2. Γράψτε έναν υποθετικό διάλογο ανάμεσα στον Ερωτόκριτο και την Αρετούσα. Προσπαθήστε να δώσετε έμμετρη μορφή στο κείμενο σας.

Β απόσπασμα
Στο β απόσπασμα ο Ερωτόκριτος, μεταμφιεσμένος σε Σαρακηνό,παίρνει ενεργό μέρος στη μάχη Αθηναίων και Βλάχων και με τη γενναιότητα του καθορίζει την πορεία της μάχης.
Τα επικά στοιχεία του αποσπάσματος

• Οι εικόνες και οι φράσεις που αποδίδουν το πολεμικό κλίμα.
• Η ορμητικότητα και η ασύγκριτη γενναιότητα του Ερωτόκριτου.
• Οι οπτικές και ακουστικές εικόνες.
• Οι τρεις δυνατές παρομοιώσεις: ο Ερωτόκριτος παρομοιάζεται με ανεμοστρόβιλο, λιοντάρι και αϊτό.
• Η σφοδρότητα της μάχης.

Η γενναιότητα του Ερωτόκριτου

• Στο άκουσμα της είδησης της μάχης, ο Ερωτόκριτος καβαλά το άλογο του και ορμά στη μάχη.
• Η επιβλητική μορφή του τραντάζει τη γη και σκορπά τον τρόμο στους εχθρούς.
• Ο Ερωτόκριτος κατορθώνει να ανατρέψει την  έκβαση της μάχης, αφού μέχρι την εμφάνιση του υπερτερούσαν οι Βλάχοι.
• Η μεγαλοπρεπής και ορμητική εμφάνιση του Ερωτόκριτου έδωσε θάρρος και αυτοπεποίθηση στους Αθηναίους.

Να συγκρίνετε τη σύγκρουση του Ερωτόκριτου με τους Βλάχους και του Έκτορα με τον Αίαντα

Είπε και το μακρόσκιον ετίναξε κοντάρι.

Και την φρικτήν του Αίαντος εκτύπησεν ασπίδα

και τον χαλκόν του όγδοος επτά σκεπάζει δίπλες.

Τες έξι δίπλες έσχισε κι εστάθη στην εβδόμην

της λόγχης ο σκληρός χαλκός. Και δεύτερος ο Αίας

ο θείος το μακρόσκιον  ετίναξε κοντάρι,

κι εκτύπησε την στρογγυλήν του Έκτορος ασπίδα.

Τρύπησ’ η λόγχη η δυνατή την φωτεινήν ασπίδα,

και στον ωραίον θώρακα  εμπήχθη πέρα πέρα,

και στο λαγγόνι του αντικρύ του σχίζει τον χιτώνα.

Έσκυψε και τον θάνατον απόφυγεν εκείνος.

Και απ’ τες ασπίδες έσυραν τες λόγχες των και οι δύο.

Με ορμήν επέσαν και όμοιαζαν  λεόντων ωμοφάγων,

ή αγριοχοίρων φοβερών που δύσκολα νικιούνται.

Και ο Έκτωρ πρώτος έκρουσε στην μέσην την ασπίδα,

και η λόγχη δεν την έσπασε, ώστ’ εκυρτώθη η άκρη.

Τότε πηδώντας έμπηξε την λόγχην στην ασπίδα

του Έκτορος και απ’ την ορμήν την έκοψεν ο Αίας,

και τον λαιμόν του λάβωσεν η λόγχη κι έσταξ’ αίμα.

Και όμως ο Έκτωρ μ’ όλ’ αυτά την μάχην δεν αφήνει.

Τραβιέται οπίσω κι απ’ την γην με το τρανό του χέρι

πέτραν σηκώνει ολόμαυρην, μεγάλην και τραχείαν.

Του Αίαντος την φοβερήν επτάδιπλην ασπίδα

μ’ αυτήν κτυπά στον ομφαλόν κι εβρόντησε ο χαλκός της.

Βράχον  πολύ τρανότερον εσήκωσεν ο Αίας.

Σφενδονιστά τον έριξε μ’ αμέτρητην ανδρείαν

κι έσπασεν η μυλόπετρα  στα βάθη  την ασπίδα.

Ετρέκλισε και ανάσκελα ξαπλώθηκε από κάτω

εις την ασπίδα. Κι έξαφνα τον όρθωσεν ο Φοίβος.

Ιλιάδα, Ραψωδία Η, 244-272