Ευριπίδη Ελένη, 3η σκηνή

2ο ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ Γ ΣΚΗΝΗ (ΣΤΙΧΟΙ 841-941)

Σκηνική παρουσία( όψις)

1. Ο Αγγελιαφόρος φεύγει για να μεταφέρει τις εντολές του Μενέλαου στους συντρόφους του, στη σκηνή βρίσκονται ο Μενέλαος, η Ελένη και ο χορός.
2. στίχοι 863-864: κινήσεις των χεριών της Ελένης που προτρέπουν το Μενέλαο να φύγει από το παλάτι.
3. στίχος 873: ο Μενέλαος δείχνει την εξώπορτα του παλατιού.
4. στίχος 881:στον τάφο πρέπει να υπάρχουν στρωσίδια και να κάθεται σε αυτά η Ελένη
5. στίχος 921: ο Μενέλαος καλεί την Ελένη να πιάσει το δεξί του χέρι.
6. στίχοι 925-928: έντονες κινήσεις του Μενέλαου ο οποίος ενδεχομένως σύρει το ξίφος του.

Ο Ευριπίδης προσπαθεί να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον των θεατών με διάφορους τρόπους που χρησιμοποιεί:

1.     Αποφεύγει τις επιβραδύνσεις ώστε τα γεγονότα να εξελίσσονται με γρήγορο ρυθμό. ( Ο Μενέλαος αναφέρει σύντομα μερικούς μόνο σταθμούς από τις περιπέτειες του.)

2.    Κάνει συνεχή χρήση εναλλαγής αντίθετων συναισθηματικών καταστάσεων από την ευτυχία στη δυστυχία και αντίστροφα. Στη σκηνή αυτή μας παρουσιάζει μεταστροφή από ευτυχία σε δυστυχία και από ελπίδα σε απελπισία, που αφορά το Μενέλαο εξαιτίας του κινδύνου που διατρέχει από το Θεοκλύμενο. Η μεταστροφή αυτή επηρεάζει αρνητικά και τη συναισθηματική κατάσταση της Ελένης.

3.    Με την εμφάνιση κάθε φορά ενός νέου κινδύνου κλιμακώνει την αγωνία των θεατών.

4.    Με τις στιχομυθίες δίνει στο διάλογο ταχύτητα, αμεσότητα και ζωντάνια. Η στιχομυθία έχει όλα τα χαρακτηριστικά του δραματικού λόγου: συντομία, ερωτηματικό λόγο.

Στην παρούσα σκηνή το δραματικό στοιχείο συμπορεύεται με το τραγικό. Οι μεγάλες εντάσεις, οι συναισθηματικές διακυμάνσεις και οι συνεχείς μεταπτώσεις φορτίζουν και ενισχύουν τη δραματικότητα. Η δραματική ένταση δημιουργείται από το συνεχή φόβο της απειλής ενός κακού. Οι λόγοι του φόβου αυτού είναι:

1. Οι μαντικές ικανότητες της θεονόης, η οποία ήδη, εξαιτίας της ιδιότητας της, γνωρίζει την παρουσία του Μενέλαου.
2. Η επικείμενη επιστροφή του Θεοκλύμενου από κυνήγι.

Οι θεατές με αγωνία περιμένουν τη στάση που θα κρατήσει η Θεονόη που η εμφάνιση της ήδη έχει προετοιμαστεί(στίχος 903) Προοικονομία.

Ήθος προσώπων

Μενέλαος

Γεμάτος από πίκρα και αγανάκτηση θυμάται τα βάσανα του παρελθόντος που αποτελούν μεγάλα ψυχικά τραύματα που συγκινούν την Ελένη. Η αγάπη που του δείχνει επηρεάζει τα συναισθήματα του Μενέλαου. Έτσι από την πίκρα και την αγανάκτηση περνάει στην έκπληξη,την καχυποψία για την πίστη της ελένης, την αγωνία και το φόβο για τη ζωή του. Αισθάνεται όμως περήφανος και ικανοποιημένος με τη στάση της Ελένης τόσα χρόνια που του έμεινε πιστή και αφοσιωμένη. Έτσι γεμάτος ικανοποίηση και αποφασιστικότητα ξαναβρίσκει το ηρωικό του μεγαλείο και δρα σύμφωνα με τον κώδικα ηθικής της ηρωικής εποχής να την υπερασπιστεί ή να πεθάνει μαζί της. Η αλλαγή αυτή του Μενέλαου, που κάνει φραστική επίδειξη ανδρείας, είναι κάπως απότομη και ίσως να προκαλεί το θυμό και την ειρωνεία των θεατών.

Ελένη

Η Ελένη δείχνει μεγάλη  αγάπη και στοργή για το βασανισμένο Μενέλαο. Η ευτυχία που νιώθει όταν επιτέλους βρίσκει ξανά το Μενέλαο είναι φευγαλέα, γιατί ο φόβος για τη στάση της Θεονόης και ο κίνδυνος του Θεοκλύμενου απειλούν την ευτυχία του ζεύγους. Η Ελένη εμφανίζεται συναισθηματική, αφοσιωμένη σύζυγος και πολύ λογική. Ο Μενέλαος στο στίχο 913 της αναθέτει εξολοκλήρου την αντιμετώπιση του προβλήματος ίσως γιατί έχει επίγνωση της ανωτερότητας της. Η ζεστασιά και η αγάπη της Ελένης έρχεται σε αντίθεση με τη σκληρή στάση του Μενέλαου που καμιά λέξη αγάπης δεν βγαίνει από τα χείλη του.

Ο Μενέλαος και η Ελένη είναι και οι δύο πρόσωπα τραγικά γιατί η μοίρα τους βρίσκεται κάτω από τη θέληση των θεών και γιατί πάσχουν χωρίς να φταίνε.