Το δοκίμιο και άλλα γραμματειακά είδη

Δοκίμιο και ημερολόγιο
Ομοιότητες

• Καταγραφή ιδεών, γεγονότων και σκέψεων.

Διαφορές

• Το ημερολόγιο είναι καταγραφή των κυριότερων πράξεων της ζωής κάποιου ενώ το δοκίμιο παρουσιάζει τα  γεγονότα της εσωτερικής ζωής του δοκιμιογράφου, την ανέλιξη του στοχασμού του και την πνευματική του πορεία.
• Το ημερολόγιο έχει ως σημείο αναφοράς τον χρόνο και καταγράφει σκέψεις στο τέλος μιας ημέρας ενώ το δοκίμιο στηρίζεται σ' έναν προβληματισμό γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται σκέψεις.
• Το ημερολόγιο απευθύνεται στον ίδιο τον συντάκτη της ενώ το δοκίμιο απευθύνεται στο ευρύ κοινό.
• Το ημερολόγιο διακρίνεται για την αμεσότητα και την ειλικρίνεια, το προσωπικό και εξομολογητικό ύφος, την ελεύθερη και χαλαρή ροή των νοημάτων ενώ το δοκίμιο ενώ το δοκίμιο όχι(τουλάχιστον το αποδεικτικό δοκίμιο).
• Το ημερολόγιο χωρίζεται σε χρονικές  ενότητες ενώ το δοκίμιο χωρίζεται σε θεματικές ενότητες.
• Το ημερολόγιο επικεντρώνεται σε θέματα προσωπικού βίου ενώ το δοκίμιο πραγματεύεται θέματα γενικού ενδιαφέροντος.

Δοκίμιο και ομιλία-συνομιλία
Ομοιότητες

• Καλύπτουν θέματα γενικού ενδιαφέροντος.
• Επικοινωνιακός χαρακτήρας του λόγου.

 Διαφορές

• Η ομιλία και η συνομιλία έχουν έντονα τα στοιχεία του προφορικού λόγου ενώ το δοκίμιο είναι είδος γραπτού λόγου.
• Η ομιλία και η συνομιλία χρησιμοποιούν γλώσσα απλή, λόγο μικροπερίοδο και παρατακτικό ενώ το δοκίμιο χρησιμοποιεί λόγο μακροπερίοδο και υποτακτικό.
• Η ομιλία είναι ένα κείμενο που γράφεται για να εκφωνηθεί και στοχεύει πολλές φορές στον εντυπωσιασμό για να προσελκύσει τον ακροατή ενώ το δοκίμιο όχι.
•  Στη συνομιλία ακούγονται οι απόψεις δύο ανθρώπων ενώ το δοκίμιο είναι προσωπική πραγμάτευση του θέματος από τον δοκιμιογράφο, αν και πολλές φορές ο δοκιμιογράφος μιλά υποθετικά είτε με τον ανγνώστη είτε με τον εαυτό του.

Δοκίμιο και επιστολή

Ομοιότητες

• Ύφος συνομιλίας μ'ένα φίλο, της καθημερινής κουβέντας πάνω σε διάφορα θέματα. (μερικές φορές)
• Χρήση α ρηματικού προσώπου.(μερικές φορές)
• Ελεύθερη περιπλάνηση σ'ένα θέμα και αυτοσχεδιασμός.(μερικές φορές)
• Προσωπική ιδεολογική κατάθεση και εξομολόγηση.(μερικές φορές)

Διαφορές

• Η επιστολή απευθύνεται σ' ένα ορισμένο κάθε φορά πρόσωπο  ενώ στο δοκίμιο αποδέκτης είναι το ευρύτερο κοινό.
• Στην επιστολή υπάρχει ελευθερία στην πραγμάτευση του θέματος ενώ στο δοκίμιο υπάρχουν κάποιοι κανόνες ακόμα και αν η δομή είναι χαλαρή.